(SGTT) - Chính sách ESG toàn cầu đang thay đổi nhanh chóng, tạo ra thách thức nhưng cũng là cơ hội để các doanh nghiệp điều chỉnh chiến lược phát triển. Việc chuyển đổi kép với mô hình kinh tế xanh - số sẽ giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh và thích ứng với các yêu cầu thị trường mới.
- TPHCM lập tổ công tác thúc đẩy chuyển đổi xanh
- Thúc đẩy chuyển đổi xanh nhờ sàn giao dịch tín chỉ carbon
Sáng hôm nay (25-6), tại TPHCM, The Saigon Times, ấn phẩm tiếng Anh thuộc Tạp chí Kinh tế Sài Gòn (Saigon Times Group) phối hợp với Green Transition Consulting & Training, chính thức tổ chức Diễn đàn ESG 2025 với chủ đề “Chuyển đổi kép hướng đến các khu công nghiệp sinh thái”.
Phát biểu tại diễn đàn, ông Phạm Hữu Chương, Phó Tổng Biên tập Tạp chí Kinh tế Sài Gòn, cho biết khi các thị trường ngày càng siết chặt tiêu chuẩn ESG (Môi trường, Xã hội, Quản trị), Việt Nam đứng trước một thời điểm then chốt. Các khu công nghiệp, vốn là trụ cột xuất khẩu, phải thay đổi để không bị bỏ lại phía sau.
Chuyển đổi kép là sự kết hợp giữa chuyển đổi xanh và chuyển đổi số, là điều kiện tiên quyết để thích ứng và vươn lên. Quá trình song hành này giúp thúc đẩy tăng trưởng bền vững, góp phần cắt giảm phát thải, tạo việc làm chất lượng và thu hút dòng vốn đầu tư có trách nhiệm.
ESG toàn cầu xáo trộn khi Mỹ đảo chiều cam kết xanh
Tại diễn đàn, nói về tình hình triển khai ESG trên thế giới hiện nay, bà Phạm Thị Ngọc Thủy, Giám đốc Ban nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV thuộc Hội đồng tư vấn cải cách thủ tục hành chính của Thủ tướng Chính phủ), cho biết chính sách ESG toàn cầu đang phân hóa mạnh mẽ. Điều này buộc các doanh nghiệp trên thế giới, trong đó có Việt Nam phải tính toán lại cách tiếp cận ESG phù hợp từng thị trường.
Theo đó, dưới chính quyền hiện tại, Mỹ bãi bỏ các chính sách liên quan đến ESG. Hàng loạt quyết định hành pháp đã được ban hành nhằm bãi bỏ các cam kết môi trường trước đây. Cụ thể là Mỹ đã rút khỏi Hiệp định Paris và Quan hệ đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP), cùng với lệnh đình chỉ mọi khoản giải ngân từ Đạo luật Giảm lạm phát (IRA).
Điều này cho thấy chính quyền Mỹ đang dịch chuyển trọng tâm từ mục tiêu môi trường, xã hội sang ưu tiên tăng trưởng kinh tế và kiểm soát chi phí năng lượng.
Tuy nhiên, một số tiểu bang tại Mỹ vẫn đẩy mạnh triển khai chính sách ESG. Theo đó, Colorado ban hành dự luật buộc các doanh nghiệp có doanh thu từ 1 tỉ đô la Mỹ trở lên phải công bố phát thải phạm vi 1 và 2 từ năm 2028 và phạm vi 3 từ năm 2029. Còn New York giới thiệu quy định về khí nhà kính và các rủi ro tài chính liên quan tới khí hậu tương tự các quy định hiện hành về công bố khí hậu tại California, bao gồm các mốc thời gian báo cáo nghiêm ngặt và phạt nặng đối với hành vi không tuân thủ...
“Bản đồ pháp lý ESG đang phân mảnh trên nước Mỹ, khiến doanh nghiệp phải tuân thủ nhiều quy định khác nhau tùy vào khu vực hoạt động”, bà Thủy cho biết.
Khác với Mỹ, Liên minh châu Âu (EU) vẫn nhất quán với các hoạt động phát triển bền vững. Ngày 26-2-2025, Ủy ban châu Âu chính thức công bố Gói Đơn giản hóa Omnibus, trong đó đề xuất hoãn áp dụng hai quy định quan trọng là CSRD (Báo cáo phát triển bền vững doanh nghiệp) và CSDDD (Chỉ thị thẩm định trách nhiệm doanh nghiệp về môi trường, xã hội) đến năm 2028-2029 cho các doanh nghiệp thuộc diện áp dụng ở đợt 2 và 3.
Song song với việc lùi thời hạn, EU cũng điều chỉnh lại các ngưỡng quy mô doanh nghiệp phải báo cáo, loại bỏ một số chuẩn ngành, giảm yêu cầu kiểm toán, kéo giãn chu kỳ đánh giá rủi ro ESG xuống 5 năm thay vì thường niên. Theo các chuyên gia, đây chính là “thời gian vàng” để các doanh nghiệp củng cố hệ thống ESG nội bộ, thay vì chỉ tập trung đối phó với nghĩa vụ tuân thủ.
64% doanh nghiệp ‘chưa chuẩn bị gì’ để chuyển đổi xanh
Bà Thủy cho biết, theo khảo sát của Ban IV về mức độ sẵn sàng của các doanh nghiệp Việt trong hoạt động giảm phát thải và chuyển đổi xanh năm 2024, hầu hết doanh nghiệp đều chưa chuẩn bị đầy đủ các bước cần thiết để thực hiện các mục tiêu này.
Cụ thể, có tới 64% doanh nghiệp cho biết họ "chưa chuẩn bị gì" để chuyển sang hoạt động xanh. Chỉ có 3,7% doanh nghiệp đã kiểm kê khí nhà kính và 6,9% đã xác định và công bố mục tiêu giảm phát thải ngắn hạn, trung hạn và dài hạn.
Ngoài ra, 16,2% doanh nghiệp đã xác định lĩnh vực ưu tiên hoặc trọng tâm giảm phát thải hoặc khu vực có thể giảm phát thải, còn 5,5% đã thực hiện cắt giảm khí thải trong một số hoạt động trọng tâm.
Những số liệu này cho thấy, phần lớn các doanh nghiệp Việt vẫn còn khá chậm trong việc chuẩn bị cho chuyển đổi xanh, trong khi đó, chỉ có 33,8% lo ngại về các quy định của pháp luật quản lý trong nước và 33,1% chú trọng đến tiêu chuẩn của thị trường xuất khẩu.
Theo Giám đốc Ban nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân, Việt Nam đang đứng trước ngã rẽ lớn trong việc định hình lại nền kinh tế. Thay vì tiếp tục phát triển theo nền kinh tế "nâu" dựa vào các nguồn năng lượng ô nhiễm, khai thác tài nguyên cạn kiệt và gây tổn hại đến hệ sinh thái, thì các doanh nghiệp Việt Nam cần hướng tới mô hình nền kinh tế "xanh", bền vững hơn dựa trên các nguồn năng lượng tái tạo và sử dụng hiệu quả tài nguyên.
Trong mô hình nền kinh tế "nâu", các ngành như khai thác năng lượng, sản xuất, nông nghiệp, vận tải đều góp phần làm tăng lượng khí thải, gây ô nhiễm môi trường và phá hủy hệ sinh thái. Thêm vào đó, tiêu thụ quá mức, thiếu trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp và giảm niềm tin xã hội cũng là những vấn đề đáng lo ngại.
Ngược lại, mô hình nền kinh tế xanh "xanh" đề cao việc tách biệt giữa tăng trưởng kinh tế và sử dụng tài nguyên, khuyến khích các nguồn năng lượng tái tạo như điện gió, điện mặt trời, đồng thời thúc đẩy sử dụng tiết kiệm và hiệu quả năng lượng. Các hoạt động bảo tồn hệ sinh thái, công bằng xã hội, tiêu thụ bền vững và trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp cũng được đặt lên hàng đầu.
Trong bối cảnh chuyển đổi số và chuyển đổi xanh đang trở thành xu hướng toàn cầu, bà Thuỷ đã đưa ra bốn nhóm giải pháp để các doanh nghiệp Việt Nam đáp ứng với các thị trường trên thế giới.
Thứ nhất, các doanh nghiệp Việt cần đa dạng hóa thị trường và tái cấu trúc kênh phân phối, đặc biệt là tìm kiếm các thị trường mới như Trung Đông, đồng thời tối ưu thị trường nội địa và các thị trường truyền thống. Việc khai thác các FTA để mở rộng đối tác thương mại cũng được đề cao.
Thứ hai, hoạt động thúc đẩy các liên kết, liên minh chiến lược là một trong những giải pháp quan trọng nhằm nâng cao sức cạnh tranh. Chủ động tạo lập và thúc đẩy liên kết theo các cụm ngành, theo thị trường, cùng với việc tham gia đối thoại công - tư nhằm thúc đẩy chính sách phù hợp, cũng là hướng đi được đề cập trong bản đồ chiến lược này.
Thứ ba, các doanh nghiệp cần chủ động tham gia vào các hoạt động chuyển đổi kép là xanh - số, để thực hiện lộ trình chuyển đổi xanh và báo cáo ESG; đồng thời ứng dụng công nghệ số vào vận hành, sản xuất và quản trị doanh nghiệp như ERP (hệ thống hoạch định nguồn lực doanh nghiệp), CRM (quản lý quan hệ khách hàng), dữ liệu lớn... nhằm đảm bảo tính minh bạch và truy xuất nguồn gốc.
Cuối cùng, về đầu tư, doanh nghiệp tập trung nâng cao năng lực R&D (nghiên cứu và phát triển) nội tại, đầu tư phát triển sản phẩm xanh, bền vững theo xu thế; nghiên cứu tạo lập các công nghệ lõi, giá trị lõi, tạo ra điểm khác biệt của sản phẩm, dịch vụ do doanh nghiệp Việt Nam cung cấp ra thị trường.
Trong chiều cùng ngày, Diễn đàn ESG 2025 đã tổ chức ba hội thảo chuyên đề, tập trung vào các khía cạnh cụ thể trong quá trình chuyển đổi kép:Workshop 1: Hạ tầng xanh hướng tới Khu công nghiệp sinh thái với nội dung tập trung vào giải pháp hạ tầng dựa vào thiên nhiên, kiến trúc bền vững, công trình và vận hành xanh.Workshop 2: Hiệu quả và giảm phát thải carbon hướng tới Khu công nghiệp sinh thái với nội dung thảo luận về kiểm kê khí nhà kính (GHG inventory), tối ưu hiệu suất nước và năng lượng, thích ứng Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM), và các giải pháp tín chỉ carbon.Workshop 3: Logistics xanh hướng tới Khu công nghiệp sinh thái với nội dung hai thác vai trò của logistics bền vững và tối ưu chuỗi cung ứng trong mô hình khu công nghiệp sinh thái.
