(SGTT) - Tiểu đường được biết đến là bệnh làm tăng đường huyết, nhưng khởi nguồn lại nằm ở sự mất cân bằng của insulin - hormone điều phối cách cơ thể xử lý glucose. Khi cơ chế này bắt đầu rối loạn, những thay đổi âm thầm trong chuyển hóa sẽ tạo nền tảng hình thành nhiều bệnh lý liên quan đến tiểu đường.
- Nhận biết sớm biến chứng bệnh võng mạc tiểu đường
- Cảnh báo nhiều loại thuốc trị ung thư, tiểu đường có thể là thuốc giả
Hiểu đúng về kháng insulin
Insulin là hormone giúp đưa glucose từ máu vào tế bào để tạo năng lượng, qua đó duy trì đường huyết ở mức ổn định. Kháng insulin xảy ra khi các tế bào giảm khả năng đáp ứng với hormone này, khiến glucose khó đi vào tế bào dù insulin vẫn được sản xuất bình thường.
Lúc này, tuyến tụy buộc phải tăng tiết insulin để giữ đường huyết trong giới hạn an toàn. Tuy nhiên, khi cơ chế bù trừ này dần suy yếu và lượng insulin không còn đủ để xử lý glucose lưu thông, đường huyết bắt đầu tăng kéo dài - đánh dấu giai đoạn khởi phát của bệnh tiểu đường.
Kháng insulin thường gặp ở những người béo bụng, đặc biệt là người có tỷ lệ mỡ nội tạng cao. Nguy cơ này tăng lên khi đi kèm lối sống ít vận động, chế độ ăn giàu đường, chất béo, các phản ứng viêm mạn tính hoặc yếu tố di truyền. Những tác nhân này khi ảnh hưởng lên cơ thể trong thời gian dài sẽ dần làm giảm độ nhạy insulin của tế bào, khiến cơ thể dễ chuyển sang giai đoạn tiền tiểu đường và tiến triển thành tiểu đường.
Nguồn căn các triệu chứng liên quan đến kháng insulin
Một trong những biểu hiện sớm cho thấy cơ thể đang giảm nhạy với insulin là sự dao động bất thường của đường huyết sau ăn. Blood sugar spike là hiện tượng đường huyết tăng nhanh rồi hạ xuống đột ngột, buộc tuyến tụy phải tiết nhiều insulin để giữ mức đường huyết ổn định. Khi tình trạng này diễn ra thường xuyên, tế bào giảm dần khả năng đáp ứng với insulin, kháng insulin tiến triển làm tăng nguy cơ chuyển sang tiểu đường loại 2.
Một triệu chứng khác thường gặp ở người kháng insulin là buồn ngủ sau ăn, do lượng glucose cung cấp cho não giảm tạm thời khiến cơ thể mệt mỏi gây buồn ngủ. Insulin cũng ảnh hưởng đến chuyển hóa serotonin và melatonin - các chất điều hòa giấc ngủ - gây buồn ngủ khi insulin tăng đột ngột. Đặc biệt cần lưu ý các triệu chứng đi kèm như run tay, vã mồ hôi lạnh hoặc cảm xúc bồn chồn lo lắng, đây có thể là dấu hiệu cảnh báo của hạ đường huyết phản ứng và cần được kiểm tra để đánh giá rối loạn đường huyết sau ăn.
Giai đoạn tiền tiểu đường - “thời điểm vàng” để can thiệp
Tiểu đường là rối loạn chuyển hóa đặc trưng bởi tình trạng tăng đường huyết mạn tính và có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng như suy thận, tổn thương võng mạc nếu không được kiểm soát kịp thời. Trong đó, tiểu đường loại 1 xuất phát từ cơ chế tự miễn phá hủy tế bào beta của tuyến tụy, phần lớn trường hợp loại 2 liên quan đến kháng insulin kéo dài và sự suy giảm dần khả năng tiết insulin.
Giữa trạng thái bình thường và tiểu đường tồn tại một giai đoạn trung gian gọi là tiền tiểu đường, khi đường huyết lúc đói hoặc chỉ số HbA1c tăng nhẹ so với mức chuẩn. Dù chưa đủ tiêu chuẩn chẩn đoán bệnh, giai đoạn này cho thấy kháng insulin đã hình thành và nguy cơ tiến triển thành tiểu đường rất cao. Đây cũng là thời điểm can thiệp hiệu quả nhất, người bệnh cần thay đổi chế độ ăn, tăng cường vận động và quản lý sức khỏe khoa học hơn.
Theo Hidoc, Knews
