(SGTT) - Nhập khẩu sầu riêng của Trung Quốc tăng vọt năm 2023, nhưng kéo theo sự suy giảm thị phần sầu riêng đáng kể của Thái Lan, từ mức gần như độc chiếm vào năm 2021, xuống mức gần 68% trong năm ngoái khi lượng nhập khẩu loại trái cây nhiệt đới có mùi vị nồng này từ Việt Nam tăng nhanh. Sự cạnh tranh dự báo sẽ khốc liệt hơn nếu Malaysia được phép xuất khẩu sầu riêng tươi sang Trung Quốc trong năm nay.
- Thêm nhiều vùng trồng sầu riêng xuất sang Trung Quốc được phê duyệt
- Sầu riêng Ri6 có mặt tại siêu thị của Anh
Việt Nam phá thế độc chiếm thị trường của Thái Lan
Theo dữ liệu từ Tổng cục Hải quan Trung Quốc, nền kinh tế lớn thứ hai nhập khẩu 1,4 triệu tấn sầu riêng trong năm 2023, tăng 69% so với năm trước. Thị phần của Thái Lan trong số hàng nhập khẩu đó, tính bằng đô la Mỹ, giảm từ gần 100% vào năm 2021, xuống còn 95,36% một năm sau đó và 67,98% vào năm ngoái.
Xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam sang Trung Quốc đã tăng từ mức gần 0 lên 4,63% thị phần, đạt 188,1 triệu đô la vào năm 2022 và tăng vọt lên 31,82% trong 11 tháng đầu năm ngoái với tổng giá trị là 2,1 tỉ đô la.
Dữ liệu của Tổ chức Lương nông Liên hợp quốc (FAO) cho thấy, xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam đạt 4,9% tổng khối lượng xuất khẩu loại trái cây này trên toàn cầu trong năm 2022 ở mức 40,88 nghìn tấn, tăng so với hơn 1% vào 2021. Hơn 90% sầu riêng xuất khẩu của Việt Nam đến Trung Quốc, ngân hàng HSBC cho biết trong một báo cáo nghiên cứu năm ngoái.
Sầu riêng đã trở thành loại trái cây cao cấp được tầng lớp trung lưu Trung Quốc yêu chuộng. Sầu riêng thường được mua làm quà tặng cho các cặp đôi trong dịp đính hôn hoặc kết hôn cưới cũng như các bà mẹ chồng tương lai.
Dù bị một số người chê bai vì mùi nồng, loại cây phủ đầy gai này vẫn có giá cao và thu hút được một lượng lớn “tín đồ”, những người xem đây là “vua của các loại trái cây”.
Ông Nguyễn Thành Trung, nhà khoa học chính trị tại Đại học Fulbright Việt Nam cho biết, nhiều nông dân Việt Nam đang chuyển sang trồng sầu riêng.
“Nông dân Việt Nam biết cách luân canh và kéo dài thời gian thu hoạch. Sầu riêng được coi là cây trồng có giá trị kinh tế cao ở Việt Nam và có thể mang lại rất nhiều lợi ích. Nông dân Việt Nam biết cách tận dụng tối đa cơ hội”, ông nói.
Sam Sin, giám đốc phát triển của S&F Produce Group ở Hồng Kông, cho biết, xét về mặt thu nhập, xuất khẩu sầu riêng của Thái Lan bán sang Trung Quốc vẫn tăng trong năm ngoái khi thị trường tiêu dùng tại các thành phố tầm trung của Trung Quốc bắt đầu chín muồi. S&F Produce là công ty cnhập khẩu sầu riêng từ Thái Lan.
“Nguồn cung sầu riêng không bao giờ đủ cho Trung Quốc. Hiện tại, thị trường tiêu thụ sầu riêng khá phát triển ở các thành phố cấp một và cấp hai, nhưng chưa phát triển ở các thành phố cấp ba, cấp bốn và cấp năm”, ông cho hay.
Trung Quốc cũng nỗ lực trồng sầu riêng nhưng sản lượng không đáng kể. “Sầu riêng trong nước của Trung Quốc dự kiến đạt sản lượng 250 tấn trong năm nay và đến năm sau, sản lượng có thể đạt 500 tấn”, Feng Xuejie, Giám đốc Viện nghiên cứu cây ăn quả nhiệt đới thuộc tại Viện Khoa học Nông nghiệp Hải Nam, nói.
Năm ngoái, riêng tỉnh Hải Nam đạt tổng sản lượng sầu riêng 50 tấn, con số mà ông Xuejie cho quá ít để đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng Trung Quốc. “Về giá cả và hương vị của sầu riêng nội địa trong thời gian tới, chúng ta hãy chờ xem”, ông nói thêm.
Malaysia sắp được xuất khẩu sầu riêng tươi sang Trung Quốc?
Tuy nhiên, trong thời gian tới, sự cạnh tranh trên thị trường Trung Quốc dự báo sẽ gay gắt hơn, với Philippines đang nỗ lực tăng thị phần và Malaysia tìm kiếm thỏa thuận xuất khẩu sầu riêng tươi sang nước này.
Sầu riêng Philippines đã giành được một phần thị phần nhỏ từ Thái Lan Lan. Vào tháng này một năm trước, Trung Quốc cho phép nhập khẩu sầu riêng tươi của Philippines, chủ yếu được trồng ở vùng đất đỏ bazan của núi Apo trên đảo Mindanao ở phía nam của Philippines.
Thông tấn xã Philippines đưa tin, xuất khẩu sầu riêng của Philippines sang Trung Quốc đạt trị giá 1,88 triệu đô la trong 6 tháng đầu năm 2023. Dữ liệu hải quan Trung Quốc cho thấy, Philippines chiếm 0,2% thị phần nhập khẩu sầu riêng của quốc gia này trong 11 tháng đầu năm ngoái, tính theo giá trị đồng đô la Mỹ.
Theo Jonathan Ravelas, giám đốc của một công ty tư vấn dịch vụ tiếp thị và kinh doanh ở Manila, nông dân trồng sầu riêng của Philippines ưu tiên thị trường nội địa và xuất khẩu phần dư thừa.
Vận chuyển sầu riêng từ Philippines đến Trung Quốc thường có chi phí cao hơn mức mà các nhà xuất khẩu Đông Nam Á khác phải trả do các rào cản về khoảng cách địa lý và cơ sở hạ tầng. Nhưng Ravelas cho rằng điều có thể thay đổi.
“Philippines hiện là điểm cung cấp sầu riêng thay thế tiềm năng đầu tiên (cho thị trường Trung Quốc). Chính phủ có thể sẽ cải thiện cơ sở hạ tầng trang trại, như kho lạnh”, ông nói.
Simon Chin, người sáng lập công ty xuất khẩu DKing (Malaysia), tiết lộ, các nhà xuất khẩu sầu riêng ở Malaysia đang thúc đẩy một thỏa thuận mở rộng xuất khẩu sang thị trường đông dân thứ hai thế giới trong năm nay để kỷ niệm 50 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao với Trung Quốc. Hiện nay, Malaysia chỉ được phép xuất khẩu sầu riêng đông lạnh sang Trung Quốc.
“Hiện tại, chúng tôi đang trao đổi với Trung Quốc để thăm dò khả năng xuất khẩu sầu riêng tươi”, ông Chin nói.
Tháng 12 năm ngoái, Chan Foong Hin, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và an ninh lương thực Malaysia, cho biết, Malaysia có thể bắt đầu được phép xuất khẩu khẩu sầu riêng sang Trung Quốc vào cuối tháng 5, trùng với dịp lễ kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Trung Quốc-Malaysia.
Hồi tháng 10, Tổng Cục hải quan Trung Quốc và Bộ Nông nghiệp và An ninh lương thực Malaysia đã ký thỏa thuận sáu điểm về xuất khẩu sầu riêng tươi của Malaysia sang Trung Quốc. Theo ghi nhận của Chan Foong Hin, phía Trung Quốc bày tỏ sẵn sàng đẩy nhanh việc đánh giá rủi ro đối với loại trái cây này và cả hai bên đã đồng ý hợp tác thúc đẩy quy trình kiểm dịch.
Chan Foong Hin nhấn mạnh, chỉ những quả sầu riêng chín hoàn toàn mới được xuất khẩu sang Trung Quốc để đảm bảo hương vị ngon nhất cho người tiêu dùng Trung Quốc. Tuy nhiên, điều này có thể đặt ra những thách thức nhất định trong vận chuyển do thời hạn sử dụng của sầu riêng chín ngắn hơn.
Các nhà xuất khẩu và Viện Nghiên cứu và phát triển nông nghiệp Malaysia đang đánh giá các phương thức vận chuyển khác nhau, bao gồm cả vận tải hàng không và đường biển. Theo ước tính, sầu riêng tươi của Malaysia có thể đến Trung Quốc trong vòng 48 giờ sau khi được thu hoạch tại trang trại nếu vận chuyển bằng đường hàng không. Khung thời gian này bao gồm thủ tục hải quan cũng như thời gian bay bốn giờ từ Kuala Lumpur đến thành phố Nam Ninh của Trung Quốc. Các chuyên gia cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc áp dụng phương thức bán trước, cho phép người tiêu dùng Trung Quốc nhận được trái cây ngay sau khi đến Trung Quốc.
Xem xét sự hiện diện của sầu riêng tươi Thái Lan và Việt Nam trên thị trường Trung Quốc, các chuyên gia cũng đề xuất tạo logo riêng để phân biệt sầu riêng Musang King trồng tại Malaysia và Musang King trồng từ nơi khác.
Năm 2023, Malaysia sản xuất 455.458 tấn sầu riêng với 10% trong số đó được vận chuyển đông lạnh sang Trung Quốc, Hồng Kông và Singapore. Malaysia xuất khẩu sản phẩm sầu riêng tách múi đông lạnh sang Trung Quốc từ năm 2011 và sầu riêng nguyên quả đông lạnh từ tháng 5-2019.
Lê Linh
