(KTSG) - Lễ hội Trà quốc tế 2025 (World Tea Fest 2025) khép lại, nhưng dư âm về khát vọng “thủ phủ trà” của Lâm Đồng mới bắt đầu lan tỏa. Giấc mơ đó không chỉ gói gọn trong khuôn khổ của các hoạt động lễ hội, cuộc thi khởi nghiệp ngành trà Gen Tea 2025 dành cho sinh viên, mà là cơ hội giới thiệu một ngành công nghiệp trà yên hơi lắng tiếng bấy lâu. Đó còn là văn hóa trà và lễ hội trà đầy sắc màu mà Lâm Đồng đang muốn hình thành ở Đà Lạt và Bảo Lộc…
- Gia hạn tạm trú online, tránh rủi ro bị xử phạt
- Không gian du lịch mới TPHCM, dấu ấn những hội quán trăm năm tại phường Chợ Lớn
Gia đình Nguyễn Nhật Hoài có tiệm trà nhỏ ở Quy Nhơn. Hoài cùng với hai người bạn ở trường Đại học Quang Trung (tỉnh Bình Định, nay là Gia Lai) nghĩ đến công nghệ sấy lạnh giúp giảm vị đắng mà vẫn giữ trọn hương trà. Sản phẩm kết hợp các loại thảo mộc Việt như hắc kỷ tử, dâu tằm, táo đỏ, long nhãn… với bao bì mang khát vọng “lá trà - lá cờ” và mã QR kể chuyện vùng nguyên liệu. Hoàn tất bài thi, cả nhóm bắt xe đò vào thành phố, sẵn sàng tranh biện với các đội đối thủ khắp cả nước.
Ở một màu sắc khác, ba nữ sinh Nguyễn Thúy Hằng, Lê Thục Yên và Hoàng Mai từ ba trường đại học tại Hà Nội lại gặp nhau ở dự án “Mộc An Trà”. Nhóm đề xuất tận dụng lá trà già thải loại để chiết xuất tinh dầu làm nến thơm, nước hoa, hướng tới định vị thương hiệu bằng mùi hương (scent branding) cho spa, khách sạn hay ngân hàng.
Sức sáng tạo của cuộc thi còn thăng hoa với những viên nén trà nở hoa trong tiếng nhạc tuồng, chèo truyền thống, hay mô hình kinh doanh “Ghé ghe uống trà” đưa du khách tìm về văn hóa sông nước miền Tây…
Giới trẻ Việt Nam, nhất là Gen Z (sinh năm 1996-2012), thường bị thành kiến là chỉ biết uống trà sữa do tiện lợi và hợp khẩu vị. Họ bị cho là sống vội, không có thời gian và không đủ kiên nhẫn để đun sôi nước, pha một ấm trà Việt để thư giãn, chiêm nghiệm hay thưởng thức vị ngon của trà như thế hệ trước đây. Nhưng thành kiến đó nhanh chóng bị xóa nhòa.
Cuộc thi khởi nghiệp ngành trà “Gen Tea 2025: Thắp sáng hồn trà, khơi sức trẻ” diễn ra trong thời gian gấp rút, dời địa điểm do bão lũ. Hơn 100 nhóm sinh viên từ các trường đại học khắp cả nước đã gửi bài dự thi, đặc biệt có đội là các em học sinh cấp 3. Sự tham gia đông đảo này chứng tỏ các em “hiểu, tin tưởng và tìm ra giải pháp cho trà Việt”, theo lời Tiến sĩ Tô Bá Lâm, Hiệu trưởng trường Đại học Quang Trung, đại diện Ban giám khảo. Đây là trường đại học duy nhất ở Việt Nam có chuyên ngành về văn hóa trà Việt, đào tạo chuyên gia nếm trà và thưởng trà, tiếp thị và kinh doanh các sản phẩm trà.
Trà Việt thôi thổn thức?
Việt Nam có ngành trà lâu đời, với nhiều loại trà ngon. Tuy nhiên, câu chuyện không phải lúc nào cũng tươi vui.
Diện tích trồng trà của Việt Nam hiện khoảng 130.000 héc ta, đến 70% tập trung ở vùng Trung du và miền núi phía Bắc, 20% ở Tây Nguyên và còn lại ở tỉnh thành khác. Thái Nguyên nổi tiếng với trà xanh, Sơn La, Yên Bái và Hà Giang có trà shan tuyết nổi danh, Lâm Đồng có trà ô long… Thế nhưng, chất lượng trà nguyên liệu tại Việt Nam không đồng nhất khi đến 65% diện tích trà thuộc về nông hộ nhỏ lẻ, khó ứng dụng công nghệ hiện đại trong thu hoạch và chế biến.
Nỗi khổ tâm của ngành trà là phải xuất thô đi các nước, dù đứng thứ năm thế giới về xuất khẩu trà. Nhưng rồi Việt Nam lại phải nhập khẩu các sản phẩm chế biến có giá cao hơn từ Đài Loan hay Trung Quốc. Ngành trà sữa đạt quy mô hơn 362 triệu đô la vào năm 2021, tăng trưởng hơn 20% mỗi năm, theo dữ liệu của Vietdata. Khoảng 100 chuỗi trà sữa, phần lớn là nội địa, phải cạnh tranh khốc liệt giành thị phần. Trong khi đó, chuỗi cung ứng nguyên liệu của ngành trà sữa từ ly, ống hút, máy đóng gói, trân châu… hầu hết là của nước ngoài.
Tiến sĩ Tô Bá Lâm cho rằng “nhiều đề tài chạm đến nỗi đau của ngành, đưa ra các giải pháp thích hợp và khả thi”. Tiến sĩ Đặng Thị Yến, Phó trưởng Bộ môn sau thu hoạch thuộc Khoa Công nghệ thực phẩm của Đại học Công Thương TPHCM, cùng nhận định đó và nói rằng “nhiều doanh nghiệp và nhà đầu tư quan tâm, dù chỉ là một cuộc thi dành cho sinh viên”.
Chỉ 5 dự án với những ý tưởng khả thi vào vòng cuối. Có những ý tưởng táo bạo, có lúc quá bay bổng nhưng chỉ cần điều chỉnh là khả thi, thích hợp cho giai đoạn phát triển mới của trà Việt. Nhưng các dự án không vào vòng trong cũng có thể là “những ý tưởng kinh doanh mà doanh nghiệp và nhà đầu tư để ý” - Ngô Thị Kim Huệ, đại diện của Ban tổ chức Gen Tea 2025, nhấn mạnh. Không khó để nhận ra đại diện ngân hàng, công ty đầu tư ngồi lặng lẽ bên dưới. Họ gật gù với ý tưởng sáng tạo mới. Trong đó, có công ty đã thu mua startup nghiên cứu phối trộn hương và tinh dầu trà thành hương nước hoa mới…
Vẫn cần một thời gian dài để các dự án trên giấy của một cuộc thi sinh viên biến ý tưởng thành hiện thực. Nhưng có những ấp ủ “có thể làm liền, làm được ngay và không tốn quá nhiều tiền” như dự án nhượng quyền “Ghé ghe uống trà”. Bởi theo các vị giám khảo, chiếc ghe của miền Tây sông nước vừa giúp doanh nghiệp trà Việt có thêm doanh số, vừa giúp miền sông nước vốn bị tố “thiếu sản phẩm du lịch” có thêm nét mới…
Giấc mơ
Bên ngoài khu nghỉ dưỡng Tea Resort Prenn ở Đà Lạt là triển lãm Tea Expo. Khách tham quan khá bất ngờ với gian hàng trà shan tuyết cổ thụ ở các tỉnh Hà Giang, Yên Bái, Sơn La, Lào Cai, Điện Biên và Hòa Bình. Có những cây trà cổ thụ ở đây tuổi 200-300 năm, có những cây 500 tuổi hoặc hơn. Bên cạnh những gian hàng trà là doanh nghiệp cơ khí DTC có máy chế biến bột matcha trà xanh. Có cả gian hàng của Nam Á Bank giới thiệu các gói vay ưu đãi cho doanh nghiệp ngành trà…
Đó là thế giới thực của ngành trà Việt Nam. Đây là những “vườn ươm” của ngành trà đang chờ đón những ý tưởng mới từ cuộc thi khởi nghiệp của sinh viên.
Lâm Đồng đang thể hiện quyết tâm mạnh mẽ để trở thành “thủ phủ trà Việt” với Lễ hội Trà quốc tế 2025 dù diện tích trà của tỉnh vẫn thấp hơn các vùng trà khác. Tỉnh đã mời đến 60 đại sứ quán, tổng lãnh sự quán và các đoàn doanh nghiệp nước ngoài đến Bảo Lộc và Đà Lạt để quảng bá các thương hiệu trà và văn hóa trà Việt.
Xuân Thủy Đường - một tiệm trà ở thành phố Đài Trung - được xem là nơi phát xuất của trà sữa Đài Loan vào những năm cuối thập niên 1980. Dù nay, trà sữa phổ biến khắp thế giới nhưng trà sữa Đài Loan vẫn có nét riêng.
Các dự án khởi nghiệp ngành trà của Gen Tea 2025 đa dạng hơn với chuỗi F&B - gồm trà sữa và các loại trà tốt cho sức khỏe, du lịch, nghỉ dưỡng, hương liệu… Liệu đó có là khởi đầu của giấc mơ “quốc gia khởi nghiệp” mới, với các startup đa dạng cho ngành trà và các vùng nguyên liệu trà? Giống như cách mà Lâm Đồng đang đeo đuổi.
(*) Lễ hội Trà quốc tế 2025 (World Tea Fest 2025) diễn ra từ ngày 11-11 đến 7-12 tại Bảo Lộc và Đà Lạt, Lâm Đồng. Cuộc thi Gen Tea 2025 là một phần của lễ hội này
