(SGTT) - Vào tháng Tư năm ấy, khi tôi còn là một đứa trẻ sống ở miền Trung, tôi thường nghe tiếng chim hót "bắt cô trói cột - bắt cô trói cột" vang lên trên bầu trời xanh. Chúng tôi thường nhại theo bằng cách nói "mít non xắt luộc - mít non xắt luộc". Đó cũng là thời điểm trong các khu vườn quê, mít non đang treo lủng lẳng đầy cành.
- Bản đồ ẩm thực: Dé bò Tây Sơn, đặc sản Bình Định không phải ai cũng dám thưởng thức
- Bản đồ ẩm thực: Ngọt thanh gỏi bao tử cá ngừ Đại Dương đất biển Phú Yên
- Bản đồ ẩm thực: Một thoáng xứ Nẫu cùng tré rơm dân dã
Ở quê tôi (Quảng Nam), mít non là một phần không thể thiếu trong đời sống văn hoá ẩm thực vùng miền. Và câu ca "Ai lên nhắn với nậu nguồn/mít non gửi xuống, cá chuồn gửi lên" đã thể hiện được giá trị của món ăn này trong đời sống của người dân xứ Quảng.
Rồi mỗi khi khách đến chơi nhà, mẹ tôi đãi họ bằng cách chế biến những trái mít non vừa tầm trong vườn để chế biến thành miếng mỏng và luộc. Món này chấm mắm cái hoặc mắm nêm có pha ớt, tỏi, chanh và được gọi là mít non "xắt phay" bởi nó giống như đĩa thịt heo luộc xắt phay.
Quê tôi ngày xưa thường xuyên phải đối mặt với những khó khăn về kinh tế. Trong những năm đó, hạn hán và bão lụt đã gây ra nhiều thiệt hại cho nông nghiệp, khiến cho người dân phải dựa vào khoai, sắn và mít để có thể ăn đủ cơm. Do đó, trong mỗi khu vườn đều có trồng sắn, khoai hoặc dăm ba cây mít để ăn trong những ngày ấy.
Mẹ tôi là “chuyên gia” trong việc chế biến món ăn từ quả mít, bà đã biến những quả mít non thành những món ăn hấp dẫn như mít non luộc "xắt phay" kèm với mắm ruốc, mắm cái hoặc làm gỏi mít. Không thì mẹ phơi khô, sấy khô làm mứt được bảo quản trong mo cau, nó cũng được lũ trẻ chúng tôi ưa chuộng.
Tôi còn nhớ mẹ làm món này như sau: một tay bà cầm cọc để đóng vào trái mít non, tay kia cầm dao và liềm để gọt vỏ mít. Tiếp theo, cắt mít thành từng miếng nhỏ dày khoảng 5cm, rửa sạch mủ và lạng bỏ lõi mít. Sau đó, cho miếng mít vào nồi nước sôi để luộc. Khi những miếng mít đã chín mềm, có thể dễ dàng cắm đũa xuyên qua, mẹ vớt ra rổ để nguội.
Nếu muốn dùng "xắt phay", thì mẹ xắt dày và trộn sơ với vài cọng rau thơm như rau húng, rau quế và chấm mắm cá có thêm ớt, tỏi, chanh. Khi ăn với cơm nóng, món này rất ngon và bùi vì "lạ miệng".
Vào những năm hạn hán, mùa màng thất bát, “mít non xắt luộc” là món ăn thường xuyên của nhà tôi. Ngày nay, mỗi lần đi qua khu vườn nhà ai, thấy mít non lủng lẳng trên cành, tôi lại bùi ngùi nhớ về mẹ, nhớ món “thịt heo xắt phay” và tiếng chim “bắt cô trói cột” lanh lảnh năm nào.
Tiên Sa
