Cuộc chiến Nga - Ukraine khiến không phận an toàn dành máy bay thương mại bị thu hẹp ở Nga và Đông Âu đồng thời dẫn đến các lệnh cấm sử dụng không phận của nhau giữa một loạt nước châu Âu và Nga. Điều này đang gây thêm căng thẳng thêm cho ngành hàng không toàn toàn cầu mới chỉ vừa gượng dậy sau gần hai năm qua bị tác động nặng nề vì các hạn chế du lịch liên quan đến Covid-19.
- Hàng không khuyến cáo hành khách theo dõi điện thoại để tránh lỡ chuyến do sửa đường băng
- Việt Nam dỡ bỏ hạn chế, mở lại toàn bộ đường bay quốc tế từ 15-2
Hôm 26-2, Estonia, Latvia, Lithuania và Slovenia thông báo cấm máy bay Nga hạ cánh hoặc bay qua không phận của họ. Trước đó, Ba Lan, Bulgaria, Moldova, Cộng hòa Czech và Anh đã đưa ra tuyên bố tương tự để trừng phạt Moscow sau khi Nga mở cuộc tấn công quân sự vào lãnh thổ Ukraine hôm 24-2. Nga đã nhanh chóng thông báo đóng cửa không phận đối với máy bay của hầu hết các nước này để đáp trả.
Tối 26-2, Đức cho biết đang chuẩn bị đóng không phận với máy bay Nga. Bộ trưởng Giao thông vận tải Đức, Volker Wissing, nói rằng ông đã yêu cầu mọi thứ phải được chuẩn bị sẵn sàng cho lệnh cấm này. Hôm 26-2, hãng hàng không Deutsche Lufthansa của Đức tuyên bố sẽ không sử dụng không phận của Nga trong 7 ngày tới vì tình hình đang thay đổi.
Kể từ khi chiến sự xảy ra ở Ukraine, Eurocontrol, tổ chức điều phối không lưu châu Âu, cảnh báo các máy bay thương mại tránh đi vào không phận của Ukraine, Moldova và Belarus cũng như 370km tính từ biên giới Ukraine và không phận ở vùng Tây Nam Nga. Khuyến cáo này không áp dụng cho các chuyến bay đến và đi từ Moscow.
Cảnh báo trên khiến nhiều chuyến bay phải thay đổi lộ trình đột ngột khi đang bay. Một số hãng hàng không đã thận trọng hủy các chuyến bay đến Nga. Hãng hàng không Japan Airlines (Nhật Bản) thông báo hủy chuyến bay khứ hồi hàng tuần giữa Tokyo và Moscow. Hãng hàng không quốc gia Hà Lan, KLM, cho biết hủy chuyến bay tối hàng ngày đến Moscow để tuân thủ chính sách mới cấm phi hành đoàn ở lại qua đêm tại Nga.
Trong tuần rồi, hai máy bay của KLM đã phải quay đầu khi đang trên đường đến hai thành phố Moscow và St.Petersburg của Nga. Hãng cho biết quyết định này được đưa ra vì các lệnh trừng phạt mới của Liên minh châu Âu (EU) nhằm vào Nga bao gồm lệnh cấm vận chuyển và bán linh kiện máy bay sang Nga, ngay cả khi linh kiện đó được sử dụng phục vụ hoạt động bảo dưỡng cho cho máy bay của KLM tại Nga.
“Điều này có nghĩa là KLM không còn có thể đảm bảo rằng các chuyến bay đến Nga có thể trở về an toàn,” hãng hàng không KLM cho biết vào hôm 26-2.
Hai hãng giao nhận hàng hóa của Mỹ United Parcel Service và FedEx cho biết họ đang chuẩn bị các kế hoạch dự phòng cho các hoạt động vận chuyển hàng đến Nga. Cả hai hãng này cùng với hãng chuyển phát nhanh DHL, một đơn vị của Deutsche Post (Đức), đã tạm dừng các hoạt động ở Ukraine. Những hạn chế về không phận trên làm nổi bật vai trò không thể thiếu của Nga trong hoạt động đi lại đường hàng không toàn cầu. Đường bay nhanh nhất cho các chuyến bay giữa châu Âu và Vành đai Thái Bình Dương là bay qua vùng Siberia của Nga. Trong những năm thập niên 1950 và 1960, phần lớn không phận của Nga bị Liên Xô thời đó đóng cửa. Mãi cho đến khi quan hệ giữa Liên Xô và phương Tây tan băng vào những năm thập niên 1970, không phận Siberia mới được mở cho các hãng hàng không phương Tây và châu Á.
Kể từ đó, tuyến bay thẳng trực tiếp qua không phận Siberia trở thành một phần quan trọng trong dòng chảy thương mại và vận chuyển hành khách giữa châu Á với châu Âu lẫn Mỹ.
Tuyến bay này cũng cung cấp nguồn doanh thu ổn định cho Nga nhờ phí sử sụng không phận và phí dịch vụ không lưu.
Gần 195.000 chuyến bay thương mại đi qua không phận Nga trong năm 2021, theo Cơ quan vận tải hàng không liên bang Nga. Con số này trước đại dịch là 301.000 chuyến bay.
Người phát ngôn của Hiệp hội Hàng không quốc gia Mỹ, nói: “Việc mất quyền bay qua không phận Nga chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến hoạt động của các hãng hàng không”.
Đối với các hãng bay của Anh và Nga, tác động đã xảy ra ngay lập tức. Hãng hàng không British Airways (Anh) cho biết sẽ hủy lịch trình bay ba lần một tuần đến thủ đô Moscow của Nga. Hãng cảnh báo các chuyến bay đến các thành phố ở Ấn Độ, Pakistan, Singapore và Thái Lan sẽ phải thay đổi lộ trình để tránh các không phận bị cấm hoặc bị hạn chế do chiến sự, khiến thời gian của các chuyến bay đó dài hơn thường lệ.
Theo hãng bay Virgin Atlantic (Anh), việc tránh không phận Nga sẽ kéo dài thời gian các chuyến bay từ Anh đến Ấn Độ và Pakistan thêm 15 phút. Công ty hàng không American Airlines Group (Mỹ) cho biết đã điều chỉnh lộ trình cho tuyến bay Delhi (Ấn Độ) – New York (Mỹ) để tránh không phận Nga.
Bruce Chan, một nhà phân tích tại Ngân hàng đầu tư Stifel, nhận định: “Bất kỳ sự chuyển hướng nào mà máy bay phải thực hiện xung quanh khu vực cấm bay sẽ làm tăng thêm chi phí nhiên liệu”. Chi phí cao hơn sẽ càng gây khó khăn cho các hãng hàng không giữa lúc họ đang vật lộn ứng phó với giá nhiên liệu tăng vọt do giá dầu thô đắt đỏ.
Rob Morris, cố vấn trưởng của Công ty tư vấn Ascend by Cirium, có trụ sở tại Anh, nói: “Cuộc tấn công quân sự của Nga ở Ukraine có nguy cơ làm trật bánh phục hồi hàng không mong manh ở châu Âu”.
Khánh Lan
Theo WSJ, Bloomberg, KTSGO
