Ngày tết, mọi người thường vui say quá đà, ăn uống thừa lượng thiếu chất mà ngủ nghỉ chẳng đầy đủ, nhiều khi làm lỡ cuộc thưởng xuân.
Tết cổ truyền của người Việt, với cách suy nghĩ lâu đời là “ăn Tết”, nên người ta luôn bận rộn chuẩn bị những món ăn truyền thống để dâng cúng tổ tiên, để mọi người trong gia đình, bà con họ hàng được thưởng thức. Tết cũng là dịp họ hàng, thân hữu, bạn bè gặp nhau chúc tụng, mời mọc nhiệt tình, nếu không làm chủ các cuộc vui, ăn nhiều, uống nhiều vô tội vạ sẽ dẫn đến các bệnh về đường tiêu hóa, nặng hơn là phải vào viện, điều tối kỵ của người Việt vào đầu năm mới. Do đó, việc ăn đủ, ngủ khỏe cần được chú ý duy trì để gia đình có những ngày tết thật sự vui.
Vừa đủ mới vui
Tết có rất nhiều món giàu đạm và chất béo như bánh chưng, thịt kho trứng, lạp xưởng, cá kho, đồ ăn chiên xào…, Ngoài ra, còn có các món nhiều muối như dưa cà, củ kiệu, thực phẩm chế biến sẵn… Những món ăn này đều dễ dẫn đến khó tiêu, đầy bụng, buồn nôn, thậm chí còn có thể gây tiêu chảy do tình trạng tiêu hóa kém.
Một số người ăn do “cầm lòng chẳng đậu” trước những món ăn hấp dẫn. Một số khác ăn do sự mời ép quá nhiệt tình của người thân, và vì quá vui với sự sum họp nghĩa tình nên cứ mãi chén chú chén anh, sa đà ăn uống thâu đêm suốt sáng.
Những cuộc viếng thăm và tiệc tùng trong những ngày tết khiến cho đồng hồ sinh học của mỗi người bị xáo trộn ít nhiều. Việc ăn uống quá độ, hoặc ăn uống những món không phù hợp với thể trạng làm tăng nguy cơ dẫn đến những bất lợi cho sức khỏe.
Do đó, mọi người cần chú ý tiêu thụ vừa phải các món ăn chứa năng lượng cao như bánh chưng, bánh tét, thịt đông, giò thủ cũng như các loại bia rượu, nước giải khát có đường. Ăn nhiều rau củ, salad, trái cây tươi và uống nước lọc, vừa khỏi sợ mập mà lại bổ sung vitamin và khoáng chất.
Thêm cá, rau và gạo lứt
Vào dịp Tết, nên dùng các loại cá có chất đạm dễ tiêu hóa, với nhiều axít amin cần thiết, chứa nhiều chất béo, các vitamin, các chất khoáng vi lượng cần cho sự tăng trưởng khỏe mạnh của cơ thể. Người ta thường nấu canh cá, lẩu cá, thường ăn kèm với cà chua, thơm (dứa), sấu, me, các loại rau, giá đậu, rau thơm, rau sống. Ăn như vậy vừa bổ sung nhiều chất xơ, nhiều chất khoáng vi lượng như kẽm, sắt, canxi, phốt pho có ích cho sức khỏe mà lại đỡ ngán.
Mọi người nên hạn chế các món chứa nhiều mỡ động vật và chất béo no như đồ nguội, thịt đông, lạp xưởng, bánh chưng, bánh tét…, hạn chế ăn muối và các món nhiều muối như các loại thịt ngâm, dưa muối, dưa món…, cũng như các loại bánh kẹo, đồ ngọt.
Nước ngọt có ga cũng nên được hạn chế. Nếu dùng quá nhiều sẽ bị đầy hơi và không thể ăn bữa chính. Lượng đường và axít citric có trong nước ngọt có thể làm mòn men răng, gây thừa cân, béo phì, thậm chí là tiểu đường.
Một chế độ ăn uống khoa học, hợp lý, sẽ cung cấp đầy đủ và cân đối các chất dinh dưỡng cho cơ thể, đồng thời cũng bảo vệ và không làm tăng gánh nặng cho tình trạng hiện có của sức khỏe.
Nên dùng có kiểm soát các loại lương thực không tinh chế hoặc xay xát kỹ quá, tốt nhất nên dùng gạo lứt, bột mì đen, bắp, khoai trong các bữa ăn; hạn chế dùng các loại bún, cháo, mì ăn liền, vì các loại này thường nghèo chất dinh dưỡng.
Rau quả tươi cung cấp nhiều loại vitamin, các chất khoáng và chất xơ. Mỗi người nên sử dụng khoảng 200 – 300 gram rau đã nhặt rửa sạch và trái cây mỗi ngày. Lưu ý, vitamin B dễ bị hòa tan trong nước, bị phân hủy bởi nhiệt nên sẽ bị mất trong quá trình chế biến. Vitamin C dễ hòa tan trong nước, dễ bị phân hủy ở nhiệt độ cao vì vậy cần chú ý khi rửa và nấu nướng. Nên rửa rau cả lá to rồi mới thái, cho vào nấu khi nước đã sôi và ăn ngay sau khi chín sẽ giảm được tỷ lệ vitamin C bị mất.
Cần lưu ý giữ vệ sinh an toàn thực phẩm trong dịp Tết. Ngộ độc thức ăn có thể gây ra các chứng tiêu chảy tiến triển, có khi rất nặng. Những rối loạn về tiêu hóa cũng có thể làm cho một số bệnh trở nên nặng hơn. Do đó, nên lựa chọn thực phẩm có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng, ở những nơi cung cấp uy tín, chọn thực phẩm tươi mới, không bị dập nát. Khi mua rau quả về, cần ngâm rửa sạch bằng nước muối loãng.
Uống cũng phải... lành mạnh
Chuyện bia rượu trong dịp Tết là chuyện “biết rồi” nhưng vẫn cần “nói mãi”. Uống rượu thường xuyên có hại tới thận, gan, dạ dày và nhiều cơ quan khác. Lái xe khi say xỉn là nguyên nhân gây ra nhiều tai nạn giao thông thảm khốc trong dịp tết. Không nên lái xe sau khi đã uống rượu mạnh hoặc hơn hai lon bia. Thay vì “chén tạc chén thù” đến say khướt, có thể nhâm nhi một chút rượu vang, vừa vui vừa lợi sức khỏe, giúp giảm mắc bệnh tim mạch và có thể phòng ngừa ung thư.
Nước trà là thức uống có giá trị dinh dưỡng vì có chứa tanin, cafein, tinh dầu, các vitamin, chất đạm và các chất khoáng. Không nên uống nước trà đặc trước khi đi ngủ vì sẽ gây mất ngủ. Ngoài ra, người dùng cần cẩn thận với trà giả, trà pha tẩm nhiều chất có hại không rõ nguồn gốc đang trôi nổi trên thị trường. Ngày xuân, ta hãy tự thưởng cho mình một ly trà thật ngon và bảo đảm chất lượng.
Cà phê có chứa cafein, chất đạm, chất béo và chất khoáng… ngày Tết nên dành thời gian nghỉ ngơi, không nên lạm dụng cà phê. Nếu uống quá 3 ly mỗi ngày, sẽ lâm vào tình trạng rối loạn nhịp tim, tâm trạng bồn chồn, dễ bị kích thích.
Các loại sô cô la, cacao thường đi kèm với hàm lượng đường cao, mỗi ngày chỉ nên dùng một miếng sô cô la nhỏ hoặc một cốc cacao nóng là đủ.
30 phút tập luyện
Những ngày tết, các phòng gym không mở cửa, bạn vẫn có thể tập thể dục ở nhà để chuyển hóa năng lượng và nâng cao sức khỏe. Chỉ cần 30 phút mỗi ngày với các bài tập không cần dụng cụ như squat, hít đất, đá chéo chân, plank, gập bụng… là đủ để giữ cho cơ thể ở trạng thái khỏe khoắn. Bạn cũng có thể sáng tạo bằng cách tập luyện với cầu thang, băng ghế hay đơn giản chỉ là chạy vòng quanh khu nhà đang ở.
Ngày xuân là để vui vầy bên gia đình và nghỉ ngơi sau một năm làm việc vất vả, không nên bày vẽ mà thành ra quá bận rộn. Cần giữ nhịp sinh hoạt ít xáo trộn nhất có thể và nhớ ngủ đủ giấc mỗi ngày.
Các bậc cha mẹ lưu ý, với trẻ nhỏ, giờ giấc sinh hoạt của các bé trong dịp tết cũng sẽ bị thay đổi theo cha mẹ. Nhiều trẻ ham chơi nên thức khuya, dậy muộn, bỏ bữa hoặc chỉ ăn uống qua loa sẽ khiến trẻ thiếu chất, sụt cân. Cho trẻ ăn quá nhiều chất ngọt sẽ khiến bé chán ăn, không cảm thấy đói và hứng thú với bữa ăn chính.
Lương y Đinh Công Bảy - Tổng thư ký Hiệp hội Dược liệu TPHCM
