(SGTT) – Việt Nam sẽ công nhận người chuyển đổi giới tính, được sửa lại giấy tờ tùy thân quy định giới tính, công nhận kết hôn sau khi chuyển đổi giới tính.
Sẽ có luật chuyển đổi giới tính
Việt Nam sẽ có luật chuyển đổi giới tính với các quy định quyền và nghĩa vụ của người chuyển đổi giới tính; điều kiện, hồ sơ, thủ tục đối với người đề nghị can thiệp y học để chuyển đổi giới tính; điều kiện, hồ sơ, thủ tục đối với tổ chức, cá nhân thực hiện xác định tâm lý, can thiệp y học để chuyển đổi giới tính; công nhận là người chuyển đổi giới tính để thay đổi giấy tờ hộ tịch.
Đó là một trong những mục tiêu trong tờ trình của Bộ Y tế khi xây dựng dự án Luật Chuyển đổi giới tính. Cũng theo bộ này, Luật Chuyển đổi giới tính sẽ điều chỉnh đối với cá nhân có yêu cầu chuyển đổi giới tính, người chuyển đổi giới tính, cơ sở khám bệnh, chữa bệnh thực hiện can thiệp y học để chuyển đổi giới tính; cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đến việc chuyển đổi giới tính (bao gồm cả cơ quan quản lý nhà nước).
Điều 4 của dự án Luật Chuyển đổi giới tính: Được bảo đảm quyền kết hôn theo giới tính mới sau khi được công nhận là người chuyển đổi giới tính
Theo Bộ Y tế, người chuyển giới tại Việt Nam còn gặp khó khăn như sự kỳ thị xã hội, khả năng tiếp cận tới những người chuyển giới ở vùng sâu, vùng xa cũng như hiểu biết, nhận dạng của chính người chuyển giới. Nghiên cứu trên thế giới cho thấy tỷ lệ người chuyển giới là từ 0,3 - 0,5% dân số. Nếu sử dụng con số trung bình thấp là 0,3%, Việt Nam ước đoán có gần 295.457 người chuyển giới, lấy con số trung bình là 0,5% thì Việt Nam ước tính có khoảng 480.000 người chuyển giới.
Mặc dù quyền được chuyển đổi giới tính đã được ghi nhận tại Điều 37 Bộ luật Dân sự năm 2015 “Việc chuyển đổi giới tính được thực hiện theo quy định của luật”, tuy nhiên hiện nay vẫn chưa có văn bản luật chuyên ngành quy định chi tiết về vấn đề này.
Chưa có luật nên phải ra nước ngoài làm chui
Người chuyển giới tại Việt Nam vẫn phải đi nước ngoài để thực hiện các can thiệp y học để chuyển đổi giới tính hoặc thực hiện chuyển đổi giới tính tại các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh bất hợp pháp tại Việt Nam, từ đó gây ra nhiều hệ lụy về vấn đề sức khỏe, tính mạng của người chuyển giới, gánh nặng cho nhà nước và xã hội.
Hệ quả của việc chưa có luật điều chỉnh là người chuyển giới đang sử dụng các loại thuốc hooc-môn trôi nổi ngoài thị trường, không rõ nguồn gốc xuất xứ trên internet hoặc từ nhiều nguồn khác nhau với giá cả và chất lượng không thể kiểm chứng.
Xem kết quả
Điều tra được thực hiện vào năm 2017 của Viện Nghiên cứu kinh tế xã hội và môi trường (iSEE) chỉ ra rằng có đến 59,6% người chuyển giới hiện đang dùng hooc-môn (nội tiết tố) chưa từng nhận được xét nghiệm và tư vấn trước khi bắt đầu sử dụng. Với những người đã nhận được tư vấn, hầu hết thông tin họ nhận được là từ chính người bán hooc-môn, thường không phải là bác sĩ hay chuyên gia từ các trung tâm y tế hợp pháp.
Có rất nhiều người chuyển giới lựa chọn tự tiêm hooc-môn tại nhà hoặc với sự hỗ trợ của bạn bè hay người quen mà không phải là bác sĩ, điều dưỡng tại các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh. Mặc dù chưa có số liệu đầy đủ nhưng trong các tham vấn với cộng đồng đều ghi nhận các trường hợp gặp vấn đề về sức khỏe khi tự sử dụng nội tiết tố như: áp xe, sốc thuốc thậm chí là tử vong.
Bị phân biệt đối xử và không được sửa giới tính trên giấy tờ
Khi đã chuyển giới, người chuyển giới tại Việt Nam không được chuẩn bị về mặt tâm lý, các bài trắc nghiệm về tinh thần khi chuyển đổi giới tính: ăn mặc như giới tính mong muốn 24/24 giờ; tập luyện những thay đổi khi giao tiếp/xưng hô với những người xung quanh. … người chuyển giới không được đối xử một cách bình đẳng khi thực hiện quyền công dân của mình.
Nhưng phân biệt, đối xử mới là cái mà người chuyển giới gặp hàng ngày khi đa số họ bị phân biệt, kỳ thị nên khó khăn trong học tập, lao động, việc làm. Một số người do khao khát có giới tính khác với giới tính sinh học hoàn thiện nên đã bị mắc bệnh “Phiền muộn giới”, thậm chí có những người quá bức bối, đau khổ đã tự tử để tìm sự giải thoát.
Những người chuyển giới đã phẫu thuật “chui” hoặc đi nước ngoài thực hiện can thiệp y học để chuyển đổi giới tính về Việt Nam đang gặp khó khăn do không trùng khớp giữa các giấy tờ nhân thân và giới tính hiện có.
Theo nghiên cứu của iSEE, có 71,4% người tham gia nghiên cứu cho biết sau khi phẫu thuật, họ gặp rắc rối liên quan đến giấy tờ tuỳ thân, do ngoại hình thật không khớp với thông tin và hình ảnh trên giấy tờ.
"Giấy công nhận là người chuyển đổi giới tính là căn cứ để người chuyển đổi giới tính đề nghị cơ quan hộ tịch thực hiện thay đổi giấy tờ hộ tịch", điều 20 của dự án luật.
Hiện tại, người chuyển giới Việt Nam vẫn phải đi nước ngoài (tốn kém hơn, rủi ro hơn) để thực hiện chuyển đổi giới tính trong khi các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh trong nước có thể thực hiện với chi phí rẻ hơn từ 8-10 lần. Chi phí một quy trình hoàn chỉnh cho việc chuyển đổi giới tính tại một bệnh viện uy tín tại Thái Lan (bao gồm phẫu thuật chuyển đổi giới tính và hỗ trợ tư vấn) dao động trong khoảng từ 700 triệu đồng cho việc chuyển đổi từ nữ sang nam và khoảng 800 triệu đồng cho việc chuyển đổi từ nam sang nữ.
Trong số những người đã từng trải qua ít nhất một cuộc phẫu thuật chuyển đổi giới tính thì có hơn 40% thực hiện ở nước ngoài, 37% thực hiện tại các cơ sở y tế tư nhân trong nước và đa phần trong số những người đã phẫu thuật chuyển đổi giới tính không được chăm sóc, tư vấn trước trong và sau khi phẫu thuật.
Nghị định số 88/2008/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết về việc xác định lại giới tính, trong đó có quy định về điều kiện của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh được phép can thiệp y tế để xác định lại giới tính (Điều 8) và hiện nay, cả nước có 3 cơ sở khám bệnh, chữa bệnh đã được Bộ Y tế cho phép thực hiện xác định lại giới tính, bao gồm Bệnh viện Nhi Trung ương, Bệnh viện Hữu Nghị Việt Đức và Bệnh viện Nhi đồng 1 TPHCM.
Dự án Luật Chuyển đổi giới tính có 24 điều theo hướng bảo đảm cho người có nhận diện giới khác giới tính hiện có được sống đúng với giới tính mà họ mong muốn; thực hiện, bảo vệ tốt nhất quyền, lợi ích hợp pháp của người chuyển đổi giới tính; chống phân biệt đối xử và bảo đảm hiệu quả quản lý nhà nước.
Hồng Văn
