Hàng loạt trường hợp chấn thương do mảnh kim loại trong túi khí gây ra cho người đi xe hơi đã khiến Takata, hãng sản xuất 25% túi khí trên toàn cầu, cùng những hãng sản xuất xe hơi phải lao đao và đang tìm cách khắc phục.
Hàng loạt sự cố
Năm 2010, các túi khí ghế trước trong chiếc Honda Civic đời 2001 của Kristy Williams đã bất ngờ tự bung khi bà dừng đèn đỏ tại một ngã tư. Người ta cho rằng có mảnh kim loại bay ra từ một trong những thiết bị an toàn này khi khí thổi phồng các thiết bị đó. Mảnh kim loại đã văng trúng cổ và làm tổn thương động mạch cảnh của bà. Sau đó, bà khởi kiện Honda và hãng sản xuất bộ phận bơm túi khí Takata, có trụ sở ở Tokyo (Nhật Bản), tại Tòa án bang Georgia (Mỹ). Theo đơn kiện, việc mất máu đã gây những di chứng làm bà bị nhiều lần đột quỵ, một lần bị tai biến và bị chứng rối loạn ngôn ngữ.
Honda và Takata đã dàn xếp ổn thỏa vụ kiện với bà Williams. Joel Wooten, luật sư của nạn nhân, cho biết các điều khoản dàn xếp được coi là bí mật và từ chối không thảo luận trường hợp này.
Trong một vụ tai nạn tại Florida (Mỹ), một người lái xe bị mảnh kim loại văng vào hốc mắt. Trong một vụ khác cũng ở bang này, có những vết cắt dài và sâu trên cổ của xác một phụ nữ trông giống như vết thương do bị mảnh kim loại trong túi khí đâm vào, đến nỗi cảnh sát cho rằng bà này đã bị giết chết. Và trong một tai nạn ở Puerto Rico, một phụ nữ đã bị cắt rách hàm và nguyên nhân cũng được cho là do mảnh kim loại từ túi khí. Takata đã từ chối không trả lời những câu hỏi về các trường hợp tử vong và bị thương liên quan đến túi khí do mình sản xuất.
Honda, khách hàng lớn nhất của Takata, cho đến nay đã xác nhận hai trường hợp tử vong và 30 trường hợp bị thương vì lỗi này. Honda đang tham gia điều tra hai trường hợp tử vong khác ở Mỹ. Nhiều hãng luật do Labaton Sucharow đứng đầu đã nộp đơn kiện Takata và các hãng sản xuất xe hơi gồm Honda, BMW, Ford, Nissan và Toyota. Đơn kiện cho rằng các hãng này đã giấu diếm mức độ nguy hiểm do túi khí gây ra.
Thu hồi xe và cảnh báo đến khách hàng
Các cơ quan điều tra đã thu thập những báo cáo trong sáu năm gần nhất sau khi Honda lần đầu tiên thu hồi 4.000 mẫu xe Accord và Civic ở Mỹ có trang bị túi khí Takata. Theo đó, trong hơn 18 tháng qua, lượng xe bị thu hồi đã lên đến khoảng 7,8 triệu xe ở Mỹ từ 10 hãng sản xuất khác nhau, trong đó có một số xe đã sử dụng hơn 10 năm. Các hãng này cho biết, họ bắt đầu thu hồi xe theo lời khuyên của Takata và có sự tư vấn của Cơ quan Quản lý an toàn giao thông quốc gia (NHTSA) của Mỹ. Theo phân tích của Bloomberg về dữ liệu doanh số hàng năm ở Mỹ, hiện có thêm 7 triệu xe cùng hiệu và cùng đời đang lưu hành ở các vùng khác của nước Mỹ có thể cũng bị sự cố trên. Một số xe khác cũng đang lưu hành trên khắp thế giới.
Theo CEO Clarence Ditlow của Trung tâm An toàn ô tô ở Washington (Mỹ), đây là một lỗi sai sót lâu nay đã bị bưng bít. Vẫn còn nhiều điều chưa được biết đến và sự đối phó thật đáng sợ.
Takata cho biết, hãng đã hợp tác với các cơ quan quản lý cùng những hãng sản xuất xe hơi để đưa ra lời xin lỗi vào ngày 27-10 vừa qua. Trong một tuyên bố, Shigehisa Takada, Chủ tịch kiêm CEO của hãng này, nói: “Chúng tôi rất lấy làm tiếc rằng số xe có trang bị túi khí của chúng tôi bị thu hồi gần đây có thể đã gây nhiều lo ngại và băn khoăn cho khách hàng, cổ đông và những người sở hữu cổ phiếu của chúng tôi”.
Vấn đề này cũng khiến người ta nghi ngờ nhiều hơn các cơ quan quản lý xe hơi ở Mỹ. Các nhà làm luật đặt nghi vấn tại sao NHTSA phải mất một thời gian dài, đến giữa tháng 10 vừa qua, mới đề xuất người sử dụng nên đem xe đi sửa ngay lập tức.
Theo luật sư của các nguyên đơn, vấn đề trục trặc trong khâu lắp ráp của Takata thoát được sự soi mói một phần vì số ít các vụ khởi kiện thường được dàn xếp nhanh chóng. Trong số 12 vụ có liên quan đến túi khí của Takata thì có đến năm vụ được dàn xếp. Tuy nhiên, nhiều người tỏ ý lo ngại các trường hợp túi khí bất ngờ tự bung có khuynh hướng xảy ra thường xuyên hơn, nhất là trong các mẫu xe đã sử dụng hơn 10 năm vì hóa chất ở lõi máy có thể đã bị thoái hóa. Theo ông Clarence Ditlow của Trung tâm An toàn ô tô Mỹ, nếu đó là vấn đề liên quan đến thời gian sử dụng xe thì trong vòng nhiều năm tới, nếu không có biện pháp khắc phục kịp thời thì có thể sẽ có thêm nhiều vụ khác.
Vào cuối tháng 10, Toyota và General Motors đã khuyên hành khách không nên ngồi ở ghế trước ở những mẫu xe có trang bị túi khí của Takata. Đây cũng là một cảnh báo mà Toyota đã đưa ra ở Nhật Bản trước đó bốn tháng. Toyota cho biết, bộ bơm khí bị lỗi có thể nguy hiểm nên những chủ sở hữu ở các vùng có khí hậu ẩm ướt nên cân nhắc để các hãng xe vô hiệu hóa túi khí trong xe của họ nếu không có sẵn linh kiện thay thế.
NHTSA đã cho các hãng sản xuất xe hơi biết những sự cố này có vẻ tập trung ở các vùng có độ ẩm cao gây ra các trường hợp bị nổ. Do đó, nhiều đơn hàng đã tập trung cho việc sửa chữa xe ở các nơi như Georgia, Florida và Puerto Rico.
Túi khí được làm như thế nào?
Túi khí được chế tạo theo công nghệ dùng trong các loại trang bị vũ khí quân sự và loại ghế bật cho phi công thoát ra của máy bay phản lực chiến đấu, theo Scott Upham, CEO của hãng nghiên cứu thị trường Valient Market Research. Túi khí không mềm và êm. Theo ông Upham, người đã có một thời gian ngắn làm việc cho Takata và từng là nhà phân tích theo dõi túi khí hơn 20 năm, công nghệ này dùng một phương pháp nổ có kiểm soát. Chất khí được tạo ra thật nhanh bằng cách đốt một hóa chất biến từ một chất rắn sang chất khí trong vài phần nghìn giây. Túi được bơm đầy khí ngay tức khắc và phồng lên với tốc độ 322 km/giờ.
Theo ông Upham, tất cả quá trình này xảy ra trong bộ đánh lửa của túi khí, làm bốc hơi các chất hóa học dạng tròn. Trong một túi khí hoạt động chính xác, chất khí do điện tích tạo ra được thoát qua những lỗ trong một hộp nhỏ bằng kim loại để bơm phồng túi khí. Quá trình này xảy ra trong khoảng 20 phần nghìn giây, để giúp người ngồi trong xe bị gặp tai nạn không bị va đập mạnh vào vô-lăng hay bảng đồng hồ. Nếu những viên chất nổ sản xuất không đúng cách hay bị thoái hóa qua thời gian, chúng có thể không ổn định hay biến thành bột. Khi bị bộ đánh lửa làm quá nhiệt, chúng có thể bốc hơi. Áp suất được tạo ra có thể lúc đó nhanh chóng làm vỡ hộp kim loại nhỏ thành từng mảnh.
Theo người phát ngôn Teruhiko Tatebe của Honda, hóa chất trong túi khí của Takata trên xe Honda là nitrat amoni, một loại chất nổ thường dùng. Ông Upham cho biết, hóa chất nổ đẩy túi khí có thể trở nên không ổn định trong điều kiện ẩm ướt, gây ra các trường hợp nổ mạnh bất thường khi túi phồng lên.
Hợp chất này được dùng trong túi khí xe hơi đời đầu đã bị thu hồi, gồm dòng BMW 3 Series sản xuất năm 2001 của BMW, Accord và Civic năm 2001 của Honda, Maxima và Pathfinder năm 2001 của Nissan.
Minh Thắng
