Hoàng Xuân Phương -
Tin mới nhất cho hay hai hành tinh mới thuộc những hệ mặt trời cách rất xa Trái đất đã được phát hiện, không phải bằng các kính thiên văn mà nhờ Google AI đặt tại Mountain View, Calif., Hoa Kỳ.
Ngày 14-12, Google và NASA công bố họ đã phát hiện ra một ngôi sao mới, một hành tinh đặt tên Kepler-90i quay quanh hệ mặt trời Kepler-90 vốn nằm rất xa Thái dương hệ, nhờ vào những tín hiệu rất yếu ớt và ít ỏi mà chỉ trí khôn nhân tạo (AI) mới nhận ra được, và đây là hành tinh thứ tám quay quanh mặt trời này.
Google đã thiết lập một trí khôn nhân tạo dựa trên mạng lưới thần kinh máy tính, sau đó đào tạo trí khôn theo lối học máy, và rồi tham gia khám phá vũ trụ cùng với kính thiên văn Kepler Space Telescope vốn từ trước đến nay được NASA dùng để phát hiện sao mới. Trong thời gian rất ngắn Google AI đã có thể xác định một sao mới mà từ lâu các kính thiên văn không nhìn thấy. Nhưng trước Kepler-90i, Google AI cũng đã phát hiện hành tinh Kepler-80g trong một hệ mặt trời khác.
Mạng lưới thần kinh máy tính là một phần của trí khôn nhân tạo, vốn được dùng để hỗ trợ cho việc dịch thuật ngay lập tức ra các thứ ngôn ngữ khác nhau trên mạng xã hội Facebook, dùng trong công nghệ nhận diện khuôn mặt FaceID trên dòng điện thoại mới iPhone X của Apple, và trong việc nhận diện những bức hình trên Google Photos cũng như trong hàng ngàn ứng dụng hữu ích khác.
Phát biểu trong hội nghị trực tuyến nhân dịp công bố thành tựu mới này, Christopher Shallue, kỹ sư phần mềm kỳ cựu tại Google AI nói: “Mạng lưới thần kinh máy tính đã ra đời từ nhiều thập kỷ nay, nhưng trong những năm gần đây nó đạt đến những thành quả to lớn trong nhiều vấn đề của những lĩnh vực khác nhau”. Ông nói tiếp: “Và nay chúng tôi cho thấy hệ thần kinh này cũng có thể xác định các vì sao từ những dữ liệu thu thập bởi Kepler Space Telescope”.
Shallue cho biết các nhà khoa học ở đó đã đào tạo trí khôn nhân tạo này bằng công nghệ học máy để từ đó nó có thể tìm kiếm và phát hiện trong số những dữ liệu mà Kepler thu thập trước đó. Vệ tinh Kepler đã được phóng lên từ năm 2009 và từ đó đã phát hiện được 2.525 hành tinh quay quanh các hệ mặt trời. Kính viễn vọng Kepler Space Telescope dùng loại camera 95-megapixel để đo các nguồn sáng kể cả rất mờ từ các ngôi sao bay qua trước mặt. Những dữ liệu đó được lưu giữ lại và nay Google AI sử dụng nó để tìm những ngôi sao mới mà Kepler không có khả năng xác định.
Christopher Shallue tại Google AI và Andrew Vanderburg tại NASA vừa phát hiện ra hai hành tinh Kepler-90i và Kepler-80g. Họ đã dùng dữ liệu từ 15.000 quan sát của kính Kepler và những phân tích của các nhà thiên văn học để cho trí khôn nhân tạo này tự học theo công nghệ học máy, từ đó trí khôn làm quen phân biệt đâu là hành tinh thật và đâu chỉ là những tín hiệu tích cực, nhờ đó nâng độ chính xác của trí khôn nhân tạo này lên đến 96%. Học máy hay machine learning là một công nghệ được áp dụng nhiều nhất hiện nay, nhưng để đào tạo trí khôn bằng cách cho nó học máy thì cần phải có sẵn một bộ dữ liệu càng lớn càng tốt, rồi từ đây trí khôn nhân tạo sẽ tính toán, suy luận để khám phá những thứ mà dữ liệu của máy tính chưa thể hay không thể cung cấp.
Hệ mặt trời Kepler-90 rất giống với Thái dương hệ của chúng ta, giống cả về số lượng khá nhiều hành tinh vây quanh thay vì chỉ vài ba hành tinh như những hệ mặt trời khác. Tuy nhiên quỹ đạo của hành tinh Kepler-90i ngắn hơn Trái đất rất nhiều, và thời gian quay trọn một vòng chỉ mất 14 ngày trong khi Trái đất mất đến 365 ngày.
Cơ quan Hàng không Không gian Hoa Kỳ hay NASA cho biết Kepler 90 hơi lớn hơn, nặng hơn Mặt trời của chúng ta, và nhiệt độ trên bề mặt cũng chỉ lên đến 800 độ Fahrenheit. Google cho biết hiện tại Google AI mới chỉ khảo sát 670 trong số hơn 200.000 hệ mặt trời có thể hiện diện trong vũ trụ, và vì thế người ta hy vọng việc đưa trí khôn nhân tạo vào khám phá vũ trụ sẽ còn phát hiện rất nhiều những thiên thể khác.
