Tâm An -
Các hộ kinh doanh cá thể đang đóng thuế khoán hàng năm (mức thuế phải đóng dựa vào doanh thu được ấn định trước) trong thời gian tới có thể sẽ chịu một số biện pháp quản lý mới từ cơ quan chức năng như lắp máy tính tiền kết nối với cơ quan thuế tại điểm bán, khó khăn hơn trong việc mua hóa đơn... Mục tiêu của cơ quan quản lý là làm lành mạnh, minh bạch hoạt động đóng thuế, thu thuế ở nhóm hộ kinh doanh thuế khoán, đồng thời đưa những hộ đủ điều kiện lên thành doanh nghiệp để tránh thất thu thuế.
Điểm nóng: nhà hàng, khách sạn
Nhiều nhà hàng, quán ăn không xuất hóa đơn cho khách để tránh thuế. Ảnh minh họa: TN.
Quán ăn, nhà hàng, khách sạn, quán karaoke, massage… hoạt động theo mô hình hộ kinh doanh cá thể vốn luôn được cơ quan quản lý xác định là lĩnh vực xảy ra tình trạng thất thu thuế lớn. Nói như ông Trần Ngọc Tâm, Cục trưởng Cục Thuế TPHCM thì đó là vì các cơ sở kinh doanh này bán hàng hóa, dịch vụ trực tiếp đến người tiêu dùng nhưng không xuất hóa đơn cho khách hàng. Theo ông Tâm, lý lẽ “anh lấy hóa đơn thì đóng thêm 10% giá trị số tiền thanh toán” mà các cơ sở kinh doanh này thường viện ra với khách hàng có tác động rất lớn đến người tiêu dùng. Vì không muốn mất thêm 10%, là nghĩa vụ phải thực hiện khi tiêu dùng, vô hình trung, các khách hàng đã giúp chủ các cơ sở kinh doanh quán ăn, nhà hàng, khách sạn… không phải đóng thuế thu nhập cá nhân. Bên cạnh đó còn tiếp tay để hàng lậu không có hóa đơn chứng từ, thậm chí là hàng giả có cơ hội tiêu dùng trên thị trường.
Việc không phải xuất hóa đơn, nghĩa là doanh thu thực tế không được ghi nhận đầy đủ đã khiến các cơ sở kinh doanh này không kê khai doanh thu trung thực với cơ quan thuế. Điều đó đồng nghĩa với việc số thuế khoán phải đóng hàng năm, căn cứ theo doanh thu, sẽ luôn thấp hơn con số đáng lẽ phải có.
Vị cán bộ thuế công tác tại phòng nghiệp vụ một chi cục thuế tại TPHCM còn chia sẻ doanh thu được ấn định thấp hơn tình hình thực tế còn vì thiếu cơ sở. Những quán ăn, massage... việc kinh doanh rất không ổn định, cán bộ thuế không thể ngồi tại chỗ để đếm số lượng người vào một ngày (vì phản cảm và gây bức xúc cho người kinh doanh) rồi tính ra cả năm, cả tháng; càng không thể mỗi ngày mỗi làm. Tuy nhiên, quan trọng không kém là chuyện các hộ kinh doanh có mối quan hệ tốt đẹp với địa phương (vì đóng góp vào các loại quỹ) hay với cán bộ thuế khiến con số doanh thu thực tế nhiều khi đã được người này, người kia đề xuất hạ thấp.
Với tất cả những thực tế này, cơ quan quản lý trong thời gian qua liên tục đưa ra nhiều giải pháp nhằm chống thất thu ở nhóm đối tượng người nộp thuế là hộ kinh doanh cá thể nói chung và lĩnh vực nhà hàng, khách sạn… nói riêng này.
Ông Trần Ngọc Tâm cho biết Cục Thuế TPHCM đã quyết định chuyển việc quản lý nhà hàng về các chi cục thuế quận, huyện để đơn vị trực thuộc quản lý sát hơn nhờ thông tin sâu hơn.
Bên cạnh đó, TPHCM cũng đề xuất giải pháp đặt máy tính tiền tại các hộ kinh doanh cá thể có sử dụng thường xuyên từ 10 lao động trở lên nhưng không thành lập doanh nghiệp; các hộ kinh doanh ăn uống có treo bảng hiệu; các hộ chuyên kinh doanh đồ đá, trang sức, đồ mỹ nghệ, đông y; các hộ kinh doanh có sử dụng hóa đơn quyển và một số hộ kinh doanh trên các tuyến đường có mật độ kinh doanh sầm uất… Theo đó, mỗi cửa hàng sẽ được cơ quan thuế trang bị một máy tính tiền nhỏ gọn. Máy này sẽ kết nối mạng với cơ quan thuế để doanh thu thực tế được ghi nhận đầy đủ. Việc lắp đặt máy tính tiền được đề xuất thí điểm với 1.200 hộ kinh doanh tại quận 5, nơi có khoảng 13.000 hộ kinh doanh trên địa bàn.
Ông Trần Ngọc Tâm cho biết giải pháp này đã, đang trình Tổng cục Thuế, Bộ Tài chính xem xét. Điều quan trọng là phải có cơ sở pháp lý rõ ràng, vững chắc để người kinh doanh tuân thủ. Hiện tại, chưa có quy định nào của luật về thuế nói về việc này. Và nếu có thể áp dụng việc đặt máy tính tiền thì sẽ lắp đặt cả với các cửa hàng bán lẻ của doanh nghiệp.
Hóa đơn cho hộ cá thể
Hiện tại, hộ kinh doanh cá thể đóng thuế khoán được mua hóa đơn quyển từ cơ quan thuế để xuất cho khách hàng. Mỗi tờ hóa đơn xuất ra, hộ cá thể đóng thêm 1,5% doanh thu. Tuy nhiên, có thể việc này sẽ thay đổi. Cơ quan thuế đang đề xuất hộ kinh doanh cá thể sử dụng hóa đơn thường xuyên phải chuyển đổi lên doanh nghiệp, đóng thuế theo hình thức tự khai, tự nộp và hậu kiểm. Nghĩa là, không phải cơ sở kinh doanh nào cũng có thể mua được hóa đơn dễ dàng.
Tại hội nghị tổng kết ngành thuế TPHCM năm 2016, triển khai nhiệm vụ năm 2017 diễn ra mới đây, ông Lê Tấn An, Phó chủ tịch UBND quận 6, TPHCM, nơi có số lượng hộ kinh doanh cá thể khá lớn cho biết hành lang pháp lý của việc hộ kinh doanh cá thể buộc phải thành lập doanh nghiệp là rất mong manh. Theo Luật Doanh nghiệp, nếu hộ kinh doanh sử dụng từ 10 lao động trở lên phải đăng ký thành lập doanh nghiệp. Tuy nhiên, việc này lại không thể áp dụng khi có nhiều yếu tố tác động như kiểm tra giám sát việc sử dụng lao động còn hạn chế, biến động số lượng lao động liên tục, ý thức của chủ cơ sở…
Do vậy, ông An cho rằng, nếu đã là hộ kinh doanh khoán thì không cho sử dụng hóa đơn. Muốn có hóa đơn thì phải lên doanh nghiệp. Đây sẽ là biện pháp pháp lý rõ ràng và vững chắc.
Cũng theo ông An, thực hiện theo quyết định của TPHCM, UBND đã vận động các hộ kinh doanh lên doanh nghiệp. Tuy nhiên, đây là một việc không hề dễ dàng vì nhiều rào cản tâm lý. Chẳng hạn, các hộ kinh doanh sợ tốn chi phí làm sổ sách, kế toán; tập tục kinh doanh đã duy trì nhiều thế hệ… Vì vậy, UBND quận 6 đã phải tuyên truyền, vận động cũng như thực hiện phân loại các hộ kinh doanh theo loại hàng hóa, dịch vụ, tình hình doanh thu…
Ông Trần Ngọc Tâm nêu quan điểm các hộ kinh doanh quy mô nhỏ thì cứ tiếp tục như vậy. Nhưng các hộ kinh doanh thường xuyên sử dụng hóa đơn, vốn được mua từ cơ quan thuế thì cần chuyển đổi lên doanh nghiệp. Khi đã là doanh nghiệp thì sẽ được tự đặt in hóa đơn và tự sử dụng, tự khai, tự nộp thuế và hậu kiểm. Có như vậy việc đóng thuế sẽ minh bạch, đầy đủ hơn.
