Sao cứ phải phóng sinh cá chép?

(SGTT) - Tục cúng kiếng ngày 23 tháng Chạp hàng năm để tiễn ông Táo về chầu trời, tâu báo mọi việc dưới hạ giới cho Ngọc Hoàng đã có từ xa xưa và người Việt có quan niệm, ông Táo về trời bằng cách cưỡi cá chép. Vậy cũng từ rất lâu, cứ ngày này, người dân phóng sinh cá chép ra sông hồ kênh rạch và năm nay cũng vậy.

• Mua “giải cứu” động vật hoang dã bày bán vỉa hè để phóng sinh, nên hay không?
• Tệ nạn bán chim phóng sinh vẫn tiếp diễn

Nhiều năm qua, khi mạng xã hội bùng nổ, cứ tới ngày này, cư dân mạng lại than phiền việc phóng sinh cá chép ra kênh rạch sông hồ thì bị nhiều người chờ chực sẵn để bắt lại, thậm chí khá nhiều hình ảnh chứng minh cảnh không ít người dân mua sắm ngư cụ, ghe thuyền, ca nô composite chờ sẵn ở những điểm cư dân đô thị thả cá để vây bắt lại.

Phóng sinh cá chép xuống ao hồ hay mua chim phóng sinh khi đi lễ chùa chiền, mua ếch phóng sinh…cũng đều có một kết cục là đa số người thả phóng sinh thừa biết thứ mình phóng sinh sau đó cũng bị bắt lại. Nhưng vấn đề không phải ở chỗ có bị bắt lại hay không, mà là liệu việc đó có tốt cho môi trường sống hay không, hay chỉ càng thải thêm chất thải ra sông rạch ao hồ.

Chim nuôi nhốt, bỏ đói nhiều ngày hoặc được nuôi dưỡng trong chuồng lồng thì khi phóng sinh, liệu có bao nhiêu con chim đủ sức tung cánh và kiếm sống? Cá chép phóng sinh là cá nuôi trong ao, cho ăn thức ăn công nghiệp, ngay cả cá chép đánh bắt ngoài sông hồ tự nhiên thì cũng trải qua nhiều ngày sống trong môi trường nuôi nhốt trước khi tới tay người mua phóng sinh, làm sao có thể đủ sức sống trong môi trường sông hồ kênh rạch đô thị vốn dĩ không ít thì nhiều môi trường nước bị ô nhiễm, lại thiếu vắng thức ăn như sông nước tự nhiên.

Một người bắt ếch ven sông Sài Gòn đoạn quận Bình Thạnh, TPHCM mà người viết bài này chứng kiến cách đây chưa lâu, khẳng định ếch phóng sinh là ếch nuôi, béo tốt, cho ăn thức ăn công nghiệp nên rất “dạn hơi người”. Người này chỉ cần kiếm một ít thức ăn công nghiệp có mùi thơm rải vào vùng bèo cây cỏ ven bờ chỗ thả phón sinh là lát sau ếch phóng sinh ục ịch nhảy tới. Họ chỉ việc cầm ếch bỏ vào bao.

Cứ tưởng tượng cá chép mà cầm cả bịch nylon, cả xô nhựa đầy đứng trên bờ trút xuống cái ào (lắm người ném luôn cả bịch nylon sống kênh) ở các kênh rạch tại TPHCM nước đục ngầu, thiếu thức ăn của con người cung cấp mà cá nuôi vốn dĩ không tự kiếm thức ăn, còn kênh rạch ở đô thị thì làm gì có thức ăn như trong môi trường tự nhiên.

Vậy nên các năm trước, lắm người dân sống ven kênh rạch sông hồ than phiền chuyện cá chết hôi thúi sau ngày 23 tháng Chạp, nhiều khả năng đó là cá chép, nên không khéo việc phóng sinh với hàm ý tốt lại góp phần gây ô nhiễm thêm cho môi trường sống.

Tục thả cá chép trong lễ cúng ông Công ông Táo lên chầu trời có lẽ xuất phát từ truyền thuyết “Cá chép hóa rồng” trong dân gian. Tương truyền, từ xa xưa ông trời tạo ra muôn loài, làm nhiệm vụ hô mưa gọi gió. Sau đó, vì bận việc nên ông giao lại việc này cho loài rồng. Tuy nhiên, do số lượng rồng làm mưa không đủ khiến nhiều nơi bị hạn hán, vì vậy, ông trời quyết định giao nhiệm vụ cho vua Thủy Tề, chọn dưới Thủy Cung con vật có đủ sức để làm rồng, phụ trách việc làm mưa.

Để công bằng, vua Thủy Tề đã tổ chức cuộc thi với hy vọng chọn ra những loài vật đủ khả năng vượt qua long môn thì sẽ cho biến thành rồng. Đã có rất nhiều loài thủy tộc đi thi nhưng không loài vật nào vượt qua, duy chỉ có một con cá chép đặc biệt, miệng ngậm một viên ngọc đã vượt qua Vũ Môn quan và biến thành rồng.

Một nhà sư từng nói với người viết chuyện cá hoá rồng theo quan niệm dân gian chưa hẳn đã đúng và ông cho rằng việc phóng sinh cá chép để cho ông Táo cưỡi lên thì không hoàn toàn đúng. Cá thì bơi xuống nước mà ông Táo thì bay lên trời. Người cưỡi lại đi một đằng mà vật cưỡi đi một nẻo là không đúng.

Hồng Văn