Hải Dương -
Cứ vào tối thứ Sáu hàng tuần, quán ăn nhà A1/5 ký túc xá Đại học Bách khoa Hà Nội (quận Hai Bà Trưng, Hà Nội) lại vang lên làn điệu quan họ mượt mà, đằm thắm. Nhóm các bạn trẻ là sinh viên các trường đại học tại Hà Nội lại hội tụ về đây để giao lưu và hát cho nhau nghe. Người đã biết dạy cho người chưa biết, thành viên giao lưu với khách và cứ thế, làn điệu quan họ, di sản văn hóa nhân loại ít ra được các bạn trẻ bảo tồn và quảng bá.
Hát để chuẩn “mác” sinh viên Kinh Bắc
Các nữ sinh diện trang phục liền chị trước khi biểu diễn tại quán ăn nhà A5/1, ký túc xá Đại học Bách khoa Hà Nội.
Nói đến vùng Kinh Bắc xưa (nay là tỉnh Bắc Ninh, Bắc Giang) người ta nghĩ ngay đến làn điệu quan họ cùng những di tích lịch sử, văn hóa lâu đời. Đây chính là cái nôi của văn hóa di sản vùng đồng bằng Bắc bộ. Ở Hà Nội hiện nay có hàng ngàn sinh viên vùng Kinh Bắc đang học tập và sinh sống. Thoáng đâu đó trong những căn phòng trọ chật hẹp, hay trên ban công ký túc xá ta lại bắt gặp hình ảnh chàng trai, cô gái Kinh Bắc ôm đàn ngân nga bài hát “Làng quan họ quê tôi” của nhạc sĩ Nguyễn Trọng Tạo để vơi đi nỗi nhớ nhà.
Nhiều sinh viên quê ở Bắc Ninh, Bắc Giang, nơi có đến 49 làng quan họ cổ cho biết một thực tế là ở các buổi giao lưu tập thể như sinh nhật, dã ngoại, họp lớp…, cứ mỗi khi thấy ai giới thiệu quê Bắc Giang, Bắc Ninh là y như rằng sẽ có người hỏi: “Có biết hát quan họ không? Thể hiện một bài đi…”. Nhiều bạn thấy hổ thẹn khi đứng lên tự giới thiệu mình là người con vùng đất Kinh Bắc mà lại không biết hát quan họ dù chỉ một bài.
Xuất phát từ thực tế này mà một nhóm sinh viên quê Bắc Ninh, Bắc Giang thuộc trường Đại học Bách khoa Hà Nội đã thành lập hội đồng hương sinh viên mang tên KBS (Kinh Bac Students). KBS đã cho ra đời câu lạc bộ quan họ đậm chất sinh viên của riêng mình.
Quán ăn vang tiếng quan họ
Quán ăn trở thành sân khấu quan họ.
Câu lạc bộ quan họ của KBS ra đời tại khu nhà ăn A1/5 của ký túc xá Đại học Bách khoa Hà Nội. Những ngày đầu đi vào hoạt động, câu lạc bộ dưới sự dẫn dắt của người chủ nhiệm là nữ sinh viên, một liền chị hát hay Nghiêm Thị Lương. Lúc đầu có hơn 10 bạn biết hát quan họ sinh hoạt thường xuyên cùng với gần 100 sinh viên khác đến để được học hát, nghe hát, giao lưu.
Vậy là cứ tối thứ Sáu hàng tuần tại khán phòng tầng 2 khu nhà ăn A1/5 lại vang lên tiếng hát quan họ thiết tha, mặn mà. Anh Nguyễn Thanh Biên, người thay chị Lương làm chủ nhiệm câu lạc bộ quan họ hiện nay nhớ lại: “Khi còn là sinh viên, tôi cũng là người đã biết hát quan họ nên đã cùng một số bạn bè tham gia câu lạc bộ. Lúc mới đầu câu lạc bộ thiếu thốn đủ đường, nhạc cụ, trang phục, địa điểm sinh hoạt… đều thiếu. Rất may là có anh Thế, một người con Kinh Bắc, chủ nhà ăn A1/5 đã nhiệt tình đứng ra giúp đỡ mọi thứ”. Vào những hôm đặc biệt, do quán ăn quá đông khách thì ông Thanh (số 35 đường Trần Đại Nghĩa, quận Hai Bà Trưng) lại cho mượn địa điểm nhà riêng để câu lạc bộ sinh hoạt, giao lưu, nhằm không bị đứt đoạn.
Câu lạc bộ ra đời khó khăn đủ thứ nhưng cũng nhận được giúp đỡ của nhiều người như nguyên Hiệu trưởng trường Đại học Bách khoa Hà Nội là thầy Nguyễn Trọng Giang (thầy cũng quê vùng Kinh Bắc), nhiều doanh nhân vùng Kinh Bắc đang làm ăn ở Hà Nội cũng ủng hộ tinh thần, vật chất cho câu lạc bộ. Hay như hiện nay, ca sĩ Nguyễn Hữu Duy của Nhà hát quan họ Bắc Ninh thường xuyên mượn hàng chục bộ trang phục quan họ để mang lên Hà Nội cho câu lạc bộ sinh hoạt, biểu diễn và ca sĩ này còn tình nguyện dạy hát, dạy về lịch sử quan họ.
Hiện nay số thành viên của câu lạc bộ thường xuyên sinh hoạt khoảng 40-50 người, là sinh viên đang học ở nhiều trường tại Hà Nội. Trong nhiều buổi sinh hoạt, số người đến học và nghe quan họ chật cứng cả khán phòng tầng 2 của nhà ăn.
Quan họ vang xa qua... mạng
Câu lạc bộ tổ chức giao lưu, học hỏi các nghệ nhân quan họ cổ ở Kinh Bắc.
“Có rất nhiều người muốn nghe quan họ nhưng thực tế là chỉ có phát thanh, truyền hình thỉnh thoảng mới có phát chương trình biểu diễn quan họ. Do đó những người ở xa rất ít cơ hội được tiếp cận với quan họ”, Chủ nhiệm câu lạc bộ Nguyễn Thanh Biên cho hay. Chính từ thực tế đó, Nguyễn Thanh Biên cùng các cựu thành viên câu lạc bộ như Trịnh Văn Tỉnh, Nguyễn Xuân Hà... đã đưa quan họ lên diễn đàn, mạng xã hội. Hiện nay mọi người đều có thể truy cập vào diễn đàn của Hội đồng hương sinh viên Kinh Bắc (KBS) trên Facebook để tìm hiểu và lắng nghe quan họ. Ban quản trị của diễn đàn đã thiết kế được một số mục về quan họ như Tìm hiểu về quan họ Bắc Ninh, Nghe quan họ trực tuyến, Lời bài hát & bản nhạc, Tiếng hát thành viên. Ngoài ra, với sự giúp đỡ của nhiều nghệ sĩ quan họ gạo cội như Thúy Hường, Thúy Cải, Ba Trọng, Quang Vinh, Lan Hương, Khánh Hạ về mặt bản quyền âm nhạc, cộng với các bài viết của một số nhà nghiên cứu quan họ thì một trang web dancavietnam.net về quan họ cũng đã ra đời.
Hiện nay, làn điệu quan họ của Hội đồng hương KBS đã bay xa ra nhiều tỉnh, thành phố trên cả nước, người Việt đang học tập và sinh sống ở nước ngoài và yêu quan họ có thể giao lưu qua diễn đàn trên mạng Internet. Một nhóm du học sinh đang sống bên Cộng hòa Séc sau khi biết thông tin đã liên hệ với câu lạc bộ quan họ của KBS để mời sang biểu diễn một số chương trình cho kiều bào...
Chủ nhiệm câu lạc bộ Nguyễn Thanh Biên cho biết sẽ mở rộng quy mô, tăng số lượng thành viên và mua sắm một số trang thiết bị cho câu lạc bộ. Đồng thời câu lạc bộ sẽ liên hệ với các trường đại học trên địa bàn Hà Nội và sau đó là các tỉnh để đi biểu diễn và giao lưu quan họ, đưa quan họ đến với nhiều bạn trẻ hơn nữa. Song hành là quảng bá trên diễn đàn mạng, trang web, đăng tải những bài lý luận, phê bình chuyên sâu về quan họ cổ, quan họ thời hội nhập của các nhà nghiên cứu quan họ.
