Quỳnh Nga -
Ở TPHCM, từ nhiều năm nay, khi muốn tìm người hóa trang hình tượng Bác Hồ, hầu hết các đạo diễn và nhà tổ chức chương trình sẽ phải mời cho bằng được nghệ sĩ hóa trang Trịnh Xuân Chính. Không chỉ hóa trang đẹp và chuẩn xác đến từng chi tiết, nhiều người còn nhận xét Xuân Chính là người duy nhất có thể tạo được cả thần thái của Bác Hồ cho người nghệ sĩ bằng kỹ thuật vẽ những nếp nhăn hoặc xử lý các khối màu khi hóa trang.
Chuyên gia hóa trang hình tượng Bác Hồ
Hóa trang hình tượng Bác Hồ cho NSƯT Lân Bích.
Nhận lời hóa trang hình tượng Bác Hồ cho nghệ sĩ ưu tú (NSƯT) Thanh Điền chỉ trước thời gian diễn ra chương trình Sắc âm hòa nhịp hùng ca (diễn ra ngày 30-4) hơn 20 ngày, Xuân Chính phải làm việc cả ngày lẫn đêm để chuẩn bị râu tóc, nguyên liệu hóa trang… Kết quả là ông đã phải nhập viện vì làm việc quá sức. Suốt những ngày nằm viện, ông chỉ có một nỗi lo: liệu có được xuất viện kịp trước ngày chương trình diễn ra? Liệu có đủ sức khỏe để ngồi hóa trang hàng giờ đồng hồ? Ra viện ba ngày trước đêm diễn, ông lại lao vào với những công đoạn còn dang dở.
Sau đêm diễn, hình ảnh Bác Hồ trên sân khấu được cả ban tổ chức và nhiều khán giả khen ngợi, nhưng ông vẫn cứ trầm ngâm: “Tôi chưa cảm thấy ưng ý với lần hóa trang này của mình”.
Nghệ sĩ Xuân Chính là vậy, thời gian có thể làm thay đổi nhiều thứ, nhưng hình như không thể khiến ông thay đổi bản tính khắt khe với chính mình trong nghề nghiệp. Hơn ba mươi năm làm công tác hóa trang, ông không còn nhớ chính xác mình đã hóa trang cho bao nhiêu nhân vật, mấy trăm bộ phim và vở diễn sân khấu… Chỉ biết hễ đã nhận lời, ông sẽ làm bằng tất cả khả năng và tâm huyết của mình để nhân vật được ông hóa trang không chỉ đẹp mà phải đúng, phải khoa học và phải có cả thần sắc từ chính những đường nét hóa trang, tạo hình.
Đã có gần mười lần hóa trang hình tượng Bác Hồ cho các nghệ sĩ kể từ năm 1989 trở lại đây, nhưng ông cho rằng mình chỉ hài lòng với lần hóa trang cho NSƯT Thanh Điền trong vở cải lương Đêm Trắng và ba lần hóa trang cho NSƯT Lân Bích ở vở kịch truyền hình Nghĩa tình đồng đội và các chương trình sân khấu hóa vào những ngày kỷ niệm đặc biệt. “Hai mươi lăm năm đã trôi qua, nhưng tôi vẫn không thể quên cảm giác hạnh phúc khi nghe tiếng vỗ tay vang dội dưới hàng ghế khán giả ngay lúc NSƯT Thanh Điền trong vai Bác Hồ vừa xuất hiện trên sân khấu. Đó cũng là lần đầu tiên tôi được hóa trang hình tượng Bác Hồ”, ông nhớ lại.
Tốt nghiệp ngành hóa trang ở Ba Lan rồi về làm công tác giảng dạy từ năm 1987, với ông, hóa trang đẹp và giống không khó, cái khó nhất là phải làm sao tạo được thần thái cho nhân vật bởi quan niệm của ông là nghệ sĩ hóa trang phải làm được công việc của một họa sĩ vẽ truyền thần chứ không đơn giản chỉ là vẽ chân dung.
Để làm được điều đó, ông không chỉ cất công nghiên cứu ngoại hình của những nhân vật lịch sử qua hình ảnh, mà ông còn tìm đọc nhiều tư liệu về các nhân vật trong từng giai đoạn lịch sử để hiểu bối cảnh xã hội, “lý lịch” nhân vật, hiểu tâm trạng và những đặc điểm nổi bật trong tính cách, ngoại hình… của các nhân vật ở những thời điểm lịch sử khác nhau. Để rồi, ông dùng chính am hiểu của mình về nhân vật và sự sáng tạo, khéo léo của người nghệ sĩ hóa trang thổi hồn cho các nhân vật. Cũng là nét vẽ những vết chân chim phía đuôi mắt, nhưng những vết chân chim ấy lại như đang vui cười khi nhân vật mỉm cười, đó là một trong những sự độc đáo, khác biệt nhất ở nghệ sĩ hóa trang Xuân Chính so với nhiều chuyên viên hóa trang khác.
“Xuân Chính là một tài năng hiếm có của nghệ thuật hóa trang. Anh có một niềm đam mê đến kỳ lạ với hóa trang và lao động không mệt mỏi để sáng tạo. Được anh hóa trang, nghệ sĩ chúng tôi được tiếp thêm cả sự tự tin để hóa thân vào nhân vật”, NSƯT Lân Bích, người từng được Xuân Chính hóa trang hình tượng Bác Hồ chia sẻ.
Đam mê không dứt
Hóa trang cho nghệ sĩ hát bội.
Gần 200 tấm hình các nhân vật do ông hóa trang đang được ông sử dụng làm tài liệu hướng dẫn cho học viên cũng đủ để khẳng định tài năng và tâm huyết của ông với nghệ thuật hóa trang. Nhiều hình ảnh các vết thương khiến người xem cảm thấy gai người vì cứ ngỡ mình đang xem bộ ảnh về những tai nạn, chấn thương… được chụp lại từ phòng cấp cứu của bệnh viện. Khán giả có lẽ vẫn chưa thể quên hình ảnh cơ thể phỏng vì bom napal của người phụ nữ trong phim Số phận một tình yêu; những bàn tay, bàn chân, gương mặt lở lói phồng rộp của bệnh nhân phong trong phim Bến sông trăng; hay hình ảnh bà Lan chỉ còn lơ thơ vài sợi tóc khi phải chiến đấu với căn bệnh ung thư ở phim Mầm sống…
Không đơn thuần chỉ tính toán cách dùng vật liệu hóa trang để tạo vết thương sao cho thật, sao cho không ảnh hưởng đến sức khỏe của diễn viên, không làm hư hỏng trang phục biểu diễn, diễn viên không phải cạo đầu mỗi khi đóng cảnh đầu trọc hoặc có những vềt thương ở đầu… mỗi tạo hình luôn được nghệ sĩ Xuân Chính tính toán từng chi tiết. Vết thương phải đúng với chiều chuyển động của các thớ cơ để khi diễn viên cử động, những tạo hình này phải chuyển động hoặc nằm yên ở vị trí của nó theo đúng cấu tạo của cấu tạo sinh học của cơ thể. Cùng một vết thương, một tạo hình nhân vật nhưng hóa trang sân khấu phải khác với hóa trang phim ảnh; hóa trang biểu diễn sân khấu có truyền hình trực tiếp lại càng phải cẩn thận hơn.
Tầng lửng ngôi nhà của nghệ sĩ hóa trang Trịnh Xuân Chính giống hệt một xưởng hóa trang mini với đầy đủ gương, đèn, máy quay phim, màn hình chiếu… Đây vừa là nơi để ông tiếp tục nghiên cứu để cho ra đời những mẫu hóa trang hiệu ứng đặc biệt mới; vừa là lớp dạy hóa trang để ông chia sẻ kinh nghiệm, truyền nghề cho những người trẻ yêu thích nghệ thuật hóa trang.
Bước sang tuổi thất thập, ông vẫn thoăn thắt đan bộ râu tóc cho nhân vật ở một bộ phim mới, vừa đan, ông vừa nói chuyện với người viết rằng ông vẫn muốn vẫn tiếp tục sống với nghề hóa trang và ước mơ truyền lửa cho những người trẻ.
