(SGTTO) - Tuần qua, Bộ Y tế đã họp trực tuyến và kêu gọi giảm sử dụng rác thải nhựa trong ngành y. Do hiện nay, từ nhân viên bệnh viện đến người bệnh vẫn đang còn dùng hộp xốp, túi nilong, hộp ly nhựa dẻo… đựng thực phẩm cho người bệnh, dùng nhựa dựng thực phẩm cho vào lò vi sóng để đun… gây tác hại cho sức khỏe.
Biết nhưng vẫn làm
Hiện nay, quan sát ở rất nhiều bệnh viện, người nhà bệnh nhân mua cháo nóng cho bệnh nhân bằng hộp xốp nhựa, đựng đồ ăn bằng hộp xốp… mặc dù đã được các nhà khoa học cảnh báo gây hại cho sức khỏe nhưng nhiều người vì sự tiện lợi vẫn đang lạm dụng túi ni lông gây ảnh hưởng, tác hại đến môi trường.
Hàng ngày, túi ni lông được các bà nội trợ đựng đồ ăn mỗi lần đi chợ như: hến luộc sẵn đang còn bốc hơi nóng, nội tạng heo đang luộc sẵn trên bếp, hộp nhựa dẻo đựng cháo dinh dưỡng cho trẻ em. Nhiều người vẫn mua đồ chơi sản xuất từ nhựa rẻ tiền cho trẻ em như búp bê, chơi đồ hàng… chơi xong, bé bỏ đồ chơi vào miệng ngậm, cắn đến bạc màu.
PGS.DS Nguyễn Hữu Đức, nguyên giảng viên Khoa Dược, Trường Đại học Y dược TPHCM, cho biết riêng các vật đựng mút xốp như bao xốp, ly xốp uống nước, ly xốp đựng cà phê, hộp xốp đựng thức ăn có cấu tạo loại nhựa nhiệt dẻo là polystyrene (PS) cũng phải rất thận trọng khi dùng. Lưu ý bao bì là vật đựng mút xốp chỉ được sử dụng một lần, tức không nên dùng chúng đựng thực phẩm thêm một hay nhiều lần nữa.
Cũng theo DS. Đức, bao bì là các loại nhựa dẻo không được rửa với chất tẩy rửa vì chất tẩy rửa sẽ thấm nhiễm vào nhựa rồi thôi ra trong nước uống, thực phẩm có thể gây hại.
Các loại bao bì nhưa dẻo chủ yếu là các hóa chất cao phân tử như PVC (polyvinyl clorur), PE (polyethylen), PS… Để đúc khuôn tạo dáng cho các bao bì này người ta phải thêm chất hóa dẻo (plasticizer) là các hóa chất có cấu trúc tương tự tạo thành nhóm gọi là các “dẫn chất phtalat” như monobutyl phtalat (MBP), dibutyl phtalat (DBP)… Các dẫn chất phtalat này tuyệt đối không được dùng trong thực phẩm và dược phẩm.
Các dẫn chất phtalat này lại thường được dùng làm chất hóa dẻo cho các bao bì nhựa dẻo. Nếu bao bì đó đựng thực phẩm và trong quá trình sử dụng chế biến đun nóng ở nhiệt cao, các dẫn chất phtalat bị thôi ra nhiễm vào thực phẩm và theo đường tiêu hóa vào trong cơ thể con người sẽ gây hại. Trẻ con dùng bình sữa, bát nhựa, đồ chơi bằng nhựa dẻo có chứa hàm lượng cao các phtalat cũng có nguy cơ rất cao bị nhiễm chất này.
Gây dậy thì sớm
Theo PGS.DS. Nguyễn Hữu Đức, tác hại của các dẫn chất phtalat vào trong cơ thể gây hại nhiều mặt nhưng hại lớn nhất là làm xáo trộn nội tiết hay phá vỡ nội tiết (endocrine disruptors). Đặc biệt, bé gái bị nhiễm phtalat sẽ dậy thì sớm trước tuổi. Đã có nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề này và một số nghiên cứu lại được tiến hành tại Đài loan.
Gần đây nhất là công trình nghiên cứu của Chou YY và cộng sự thực hiện tại Khoa Y, Đại học Quốc Gia Chen Kung Đài Loan vào năm 2009. Nghiên cứu trên 30 bé gái dậy thì sớm so với 33 bé gái bình thường cho thấy, trong nước tiểu bé gái dậy thì sớm chứa lượng monomethyl phtalat (MMP) cao hơn nhiều so với bé gái bình thường, và kết luận MMP có thể là một nguyên nhân môi trường gây dậy thì sớm ở bé gái Đài Loan (Phtalat exposure in girls during early puberty, J Pediatr Endocrinol Metab. 2009; 22(1): 69-77).
Hiện nay ở nước ta, giống như nhiều nước trên thế giới, đã có hiện tượng bé gái dậy thì sớm (thậm chí rất sớm từ 2-3 tuổi đã được ghi nhận). Hiện tượng dậy thì sớm ở bé gái có thể do hai nguyên nhân. Trước hết, do tự thân cơ thể bé gái có những rối loạn về mặt sinh dục đưa đến dậy thì sớm. Nguyên nhân tự thân rối loạn có tính chất cá biệt và rất hiếm xảy ra. Chính nguyên nhân còn lại đáng quan tâm hơn vì xuất phát từ môi trường và rối loạn có thể xảy ra cho một quần thể gồm nhiều bé gái nữ do tiếp xúc với môi trường gây rối loạn.
Những chất từ bên ngoài môi trường được đưa vào cơ thể con người hoạt động như estrogen được gọi là xenoestrogen (có nghĩa chất tương tự, có tác dụng giống như estrogen từ bên ngoài đưa vào cơ thể). Cơ thể bé gái chưa dậy thì nhưng do tiếp xúc với xenoestrogen xem như có một lượng estrogen có trong cơ thể, estrogen này sẽ kích hoạt vùng dưới đồi và tuyến yên ở não tiết ra các hormone hướng dục (gonadotropins) đánh thức buồng trứng làm việc và làm xuất hiện sớm những hiện tượng đặc trưng của giới tính nữ. Đó là bé gái phát triển vú, sau đó mọc lông nách, lông trên xương mu và xuất hiện kinh nguyệt.
Nhiều phtalat đã được ghi nhận có tác dụng như một xenoestrogen. Hiện nay, người ta không chỉ cảnh giác với các dẫn chất phtalat bị nhiễm trong thực phẩm mà còn lo ngại về các vật dụng sinh hoạt hằng ngày có chứa các chất gây nguy hại này. Cũng vì tác hại của dẫn chất phtalat nên hiện nay nghị viện Châu Âu không cho phép dùng DBP và DEHP có trong đồ chơi trẻ em và cả trong mỹ phẩm.
Tại Việt Nam, cơ quan quản lý vệ sinh an toàn thực phẩm phải xem việc cảnh giác, phát hiện và không cho sử dụng các loại thực phẩm chứa dẫn chất phtalat là rất cần thiết. Người dân cũng nên cẩn trọng khi sử dụng các sản phẩm nhựa dẻo như đã kể vì có thể chứa các dẫn chất phtalat.Không nên chế biến thức ăn quá nóng hoặc để trong lò vi ba trong các tô chén, bao bì bằng nhựa mà nên thay bằng vật đựng bằng thủy tinh, sứ (nhiệt độ quá nóng các phtalat dễ thôi ra). Một số bệnh viện đã bắt đầu khuyến cáo người nhà bệnh nhân không dùng bọc nilong để đi nhận canh từ thiện còn bốc khói. Dùng lá chuối hoặc giấy làm bao bì thay vì dùng bao bì bằng nhựa. Có thể thay các chai, hủ nhựa bằng chai lọ thủy tinh chứa nước mắm, tương chao, dầu ăn hoặc thực phẩm nước.Không cho trẻ con chơi các đồ chơi bằng nhựa vì các bé hay mút tay hoặc ngậm đồ chơi vào miệng.
Hoàng Nhung
