Các loại vắc xin ngừa Covid-19 của Pfizer và Moderna đang chờ chuẩn thuận cần được bảo quản ở nhiệt độ cực lạnh, qua đó, nhu cầu về đá khô cũng bùng nổ theo. Bên cạnh đó, nhu cầu đá khô để vận chuyển thực phẩm đông lạnh của các hãng thương mại điện tử và logistics cũng tăng hơn 50% trong mùa dịch vừa rồi.
Các hãng bay, công ty logistics, cơ quan y tế, bệnh viện… đang tranh mua mặt hàng đang “hot” trên thị trường - đá khô - khi vắc xin Pfizer chuẩn bị được tiêm chủng rộng rãi từ tuần tới sau khi được Cục Quản lý Thực phẩm Và Dược phẩm Mỹ (FDA) phê duyệt.
Pfizer dự kiến sẽ là hãng có vắc xin ngừa Covid-19 đầu tiên được chính phủ Mỹ chuẩn thuận vào ngày 10-12 sắp tới, mở màn cho hàng loạt vắc xin tương tự của các hãng dược khác. Theo đó, Pfizer sẽ phân phối 25 triệu liều vắc xin tại Mỹ trong năm 2020 và khoảng 1,3 tỉ liều trên toàn cầu trong năm 2021.
Chỉ có rất ít các loại vật phẩm y tế cần được bảo quản ở nhiệt độ cực thấp. Vắc xin của Pfizer cần được vận chuyển và lưu trữ ở nhiệt độ -70oC để bảo đảm hiệu quả và ổn định của vắc xin. Nhiệt độ của đá khô ở mức -78oC. Vắc xin của Moderna cũng cần nhiệt độ thấp, nhưng không cực thấp như Pfizer. Một khi rã đông, vắc xin của Pfizer có thể trữ trong tủ lạnh nhiều nhất là 5 ngày.
Tất cả mọi người đều “điên cuồng giành mua”
Đá khô, hay carbon dioxide đông lạnh, là một mảng ghép nhỏ nhưng quan trọng trong chuỗi cung ứng vắc xin đang được các hãng hàng không và hãng logistics xây dựng. Tại Mỹ, các nhà sản xuất đá khô lên kế hoạch tăng sản lượng để đáp ứng nhu cầu trữ lạnh nhằm đưa hàng trăm triệu liều vắc xin đến bệnh viện, nhà thuốc và phòng khám.
Brad Dunn, Phó chủ tịch Cee Kay Supply Inc, nói ông đã nhận rất nhiều cuộc gọi từ các cơ quan y tế chính phủ, hãng dược phẩm và công ty logistics để tham gia chiến dịch vận chuyển vắc xin lớn chưa từng có trong lịch sử. Cee Kay Supply hiện có ba xưởng chế tạo đá khô ở bang Missouri (Mỹ).
Ông Dunn mua thêm một máy chế tạo đá khô vào tháng 11 để tăng sản lượng của Cee Kay Supply Inc. Ông cũng tăng thêm các bồn chứa carbon dioxide và hơn 100 thùng giữ lạnh công nghiệp để vận chuyển lượng đá khô trị giá khoảng 30.000 đô la Mỹ (gần 700 triệu đồng Việt Nam).
Ông Dunn cũng nói rằng nhu cầu đá khô hiện giờ chỉ ở mức tham khảo và tìm hiểu bởi FDA chưa chuẩn thuận sử dụng vắc xin sử dụng trong tình trạng khẩn cấp. Hiện chỉ Moderna và Pfizer đang chờ chuẩn thuận của FDA đối với vắc xin ngừa Covid-19 họ đang phát triển. “Họ chỉ hỏi xưởng của tôi có thể sản xuất bao nhiêu và cung ứng nhanh ra sao. Chúng tôi sẽ rất bận rộn từ tháng 12 này”, ông Dunn nói.
Hãng chuyển phát nhanh UPS cho biết đã tăng khả năng sản xuất đá khô tại các xưởng của hãng ở Mỹ và Canada lên 1.200 pound (khoảng 540kg) mỗi giờ. Pfizer nói đã mua thiết bị sản xuất đá khô tại các kho của hãng ở Kalamazoo, bang Michigan và Pleasant Prairie, bang Wisconsin.
Cold Jet LLC đã tăng gấp 4 lần năng lực chế tạo thiết bị làm đá khô trong năm nay để đáp ứng “sự tranh mua điên cuồng” từ các hãng vắc xin, công ty logistics và các nơi khác. “Họ như bầy ngựa hoang trên thảo nguyên”, CEO Gene Cooke của Cold Jet mô tả. Một số bệnh viện và phòng khám được xem là “mặt trận đầu” trong các chiến dịch tiêm chủng và họ đang lo ngại về tình trạng thiếu đá khô.
Như phần lớn các cơ sở y tế khác, phòng khám Baystate Health không trữ đá khô. Hiện phòng khám này đang tìm các nguồn cung cấp khác nhau – theo lời bác sĩ phụ trách Andrew Artenstein. "Cùng lúc tất cả mọi người đều cần mặt hàng này", ông nói.
Hồi phục đúng lúc
Là sản phẩm phụ của chế biến công nghiệp, như chế tạo ethanol hay phân bón, đá khô được chế tạo từ carbon dioxide và thường được sử dụng trong vận chuyển thực phẩm đông lạnh hay máy tạo sương. Các nguồn cung cấp carbon dioxide bị thu hẹp vào mùa Xuân rồi khi Mỹ ra sắc lệnh buộc người dân ở nhà. Ít người lái xe ra ngoài hơn, cũng khiến nguồn ethanol – nguyên liệu sinh học chế từ bắp – suy giảm.
Sản xuất ethanol đã hồi phục. Các nhà cung ứng carbon dioxide tự tin nói có thể đáp ứng nhu cầu đá khô đang tăng vọt – theo lời ông Rich Gottwald, CEO của Hiệp hội khí nén, một tổ chức đại diện ngành chế tạo này. Ông Gottwald dự báo các chiến dịch tiêm vắc xin sẽ thúc đẩy nhu cầu carbon dioxide của các nhà chế tạo đá khô tăng 5% trên toàn nước Mỹ.
Ông Gottwald nói các nhà cung cấp carbon dioxide lớn, vốn cũng sản xuất đá khô, đã không tăng năng lực sản xuất bởi sản phẩm đặc biệt có tuổi thọ ngắn. Họ đang chờ chuẩn thuận của FDA với vaccine Pfizer và từ ngày 15-12 trở đi các chiến dịch vắc xin mới có thể tiến hành đồng loạt trên toàn quốc. “Chỉ khi nào có nhu cầu, chúng tôi mới chuẩn bị”, ông nói.
Buddy Collen, Tổng giám đốc của hãng Reliant Dry Ice ở bang Texas, cho biết ông nhận nhiều cú điện thoại từ các bệnh viện, cơ quan y tế cũng như các khách hàng khác tìm cách bảo đảm nguồn cung. Phần lớn 8 xưởng đá khô trên toàn quốc của Reliant Dry Ice đang chạy 24/7 bởi nhu cầu cao của các hãng vận chuyển thực phẩm. Ông Collen nói ông đang chuẩn bị tăng thêm ca sản xuất. “Càng gần đến thời điểm đưa vắc xin ra tiêm chủng, mọi việc càng hối hả”, ông nói.
Hệ quả của bùng nổ thương mại điện tử
Nhu cầu đá khô để vận chuyển thực phẩm đã bùng nổ trong đại dịch bởi người tiêu dùng đặt hàng trên mạng nhiều hơn và các nhà sản xuất hàng bắt đầu giới thiệu hay mở rộng dịch vụ giao hàng tận nhà.
Phó chủ tịch Dunn của Cee Kay, cho biết đơn đặt hàng đá khô từ các hãng thực phẩm trực tuyến, bán đủ thứ từ bánh pie đến thịt bò, đã tăng 50% trong năm 2020 so với năm ngoái. Ngay cả công ty ông đã sử dụng đá khô nhiều hơn trước để gửi thịt bò cho 130 nhân viên công ty nhân dịp Giáng sinh.
CEO Roger O’Brien của hãng Santa Monica Seafood ở California đã mua một máy chế tạo đá khô trị giá 35.000 đô la để đảm bảo công ty có thể đưa các thùng tôm và cá hồi đông lạnh đến khách hàng qua dịch vụ bán hàng trực tuyến của công ty.
Hiệp hội chế tạo phô mai Wisconsin đã khẩn thiết yêu cầu các quan chức tiểu bang và liên bang dự trữ 350.000 pound đá khô mỗi tuần để có thể phân phối nguyên liệu cần thiết cho quá trình sản xuất phô mai và yogurt.
Ông Daniel Koerner, đồng sáng lập của công ty American Dry Inc Corp, nói công ty của ông sẽ có tỷ lệ cung ứng hợp lý đá khô cho các hãng thực phẩm trong năm tới, nhằm bảo đảm ưu tiên đá khô cho các nhà phân phối vắc xin. “Đây là tình huống khó xử. Chúng tôi phải ưu tiên dành đá khô cho vaccine, mà phải bỏ nhiều khách hàng khác”, ông Koerner nói.
Ricky Hồ
Theo Thời báo Kinh tế Sài Gòn
