HOÀNG XUÂN PHƯƠNG -
Mười năm hay hai mươi năm nữa, thế giới nằm trong tay những người hiểu biết lập trình, và việc dạy cho con trẻ nắm vững khái niệm lập trình trước lúc lên bảy không còn là điều xa lạ.
Đơn giản là sử dụng một thứ ngôn ngữ
Lập trình là sử dụng một thứ ngôn ngữ. Dạy trẻ khái niệm lập trình là tạo cho chúng thói quen sắp xếp các mã thay cho từ vựng quen thuộc để tạo thành một câu nói, một mệnh lệnh khiến một cổ máy phức tạp hay một món robot đồ chơi phải làm theo.
Lập trình ngôn ngữ KIBO là một loại đồ chơi mới được đưa vào chương trình giáo dục trẻ em 4-7 tuổi ở nhiều nước, cùng với việc cho chúng tập đọc, tập viết, tập làm toán để hình thành một lớp trẻ có những kỹ năng căn bản khi vào đời trong tương lai.
Trẻ em – bây giờ là những lập trình viên tí hon – sẽ sắp xếp các khối mã bằng gỗ có dán lên trên những nhãn ký hiệu, làm sao để những khối mã nối nhau thành hàng dài như những toa tàu, tạo thành một mệnh lệnh nào đó có thể sai khiến con robot bên cạnh, gọi là robot KIBO.
Ví dụ, khối mã có mũi tên thẳng là tiến lên phía trước một bước, có mũi tên vòng cung là quay mặt về phía được chỉ, hai mũi tên tiếp nối tạo thành hai nửa vòng tròn là ra lệnh cho robot lặp lại những động tác vừa học.
Chuỗi lập trình là một dãy những khối mã bằng gỗ kết nối vào nhau như một đoàn tàu. Nhà lập trình tí hon sẽ chọn khối có chấm tròn to màu xanh làm mã khởi đầu mệnh lệnh và khối có chấm tròn to màu đỏ làm nơi kết thúc mệnh lệnh.
Ở những mệnh lệnh phức tạp hơn, lập trình viên, thường là một nhóm trẻ cùng chơi với nhau, sẽ ra lệnh cho robot bật sáng đèn, đổi màu đèn, phát ra tiếng nói, hay nằm yên cho tới khi nghe được tiếng vỗ tay thì cùng tung tăng nhảy múa theo điệu nhạc với các lập trình viên tí hon.
Lập trình ngôn ngữ KIBO
Lập trình ngôn ngữ KIBO hiện đã được áp dụng cho bậc mẫu giáo ở nhiều nước như Anh, Estonia hay Phần Lan là một chương trình giáo dục dài hạn dành cho trẻ em 4-7 tuổi mỗi năm một được nâng cao. Các giáo viên được hướng dẫn trước qua những video trên YouTube trong bộ tài liệu có tựa đề “KIBO Tutorials”. Tuy bộ video này chưa có bản dịch tiếng Việt nhưng khi xem cũng rất dễ nắm bắt, hiểu và vận dụng.
Giáo viên mẫu giáo không nhất thiết phải có trình độ lập trình. Họ chỉ cần mở video, nghe hướng dẫn của chính người sáng tạo ra trò chơi tại địa chỉ https://www.youtube.com/watch?v=e0hxDPkWSgU hoặc theo dõi hướng dẫn tại loạt video “KIBO Tutorials”, bắt đầu từ video 1 https://www.youtube.com/watch?v=_KD1OH3qVTQ giới thiệu trò chơi, video 2 sắp xếp các khối mã thành lệnh, video 3 dùng miệng robot KIBO quét mã trên dãy khối, tức là cho robot học lệnh.
Từ video 4 trở đi, các robot được cho học cách sử dụng ánh sáng, âm thanh qua hệ cảm biến và nhờ đó thực hiện những động tác phức tạp kể cả đi lại, sinh hoạt, nhảy múa chung với các lập trình viên tí hon. Từ video 9 trở đi https://www.youtube.com/watch?v=M1nYJJIKgos, lập trình trở nên chuyên nghiệp hơn với những lệnh “Nếu” buộc robot phải suy nghĩ, chọn lựa trước khi thực hiện một hành động.
Tác giả của lập trình ngôn ngữ KIBO là nữ giáo sư Marina Umashi Bers tại trường Đại học Tufts (Mỹ), hiện đang giảng dạy tại khoa Phát triển trẻ em tại trường Eliot Person, đồng thời là người cùng với Mitch Rosenberg sáng lập Công ty KinderLab Robotics cung cấp đồ chơi lập trình cho trẻ mẫu giáo – trên thực tế, những trò chơi này cũng đang tạo nên sự thích thú khám phá nơi nhiều người lớn tuổi.
Giáo sư Bers giải thích, thay vì sử dụng máy tính, bàn phím và màn hình, lập trình ngôn ngữ KIBO sử dụng một con robot bằng nhựa với một lô những khối gỗ để kết nối với nhau, gắn mã lên trên đó, tạo thành một chuỗi lệnh. Robot được hình tượng hóa với một lỗ tai để nghe âm thanh và phát ra tiếng nói, một con mắt để thực hiện các chức năng chiếu sáng, một kính viễn vọng để đo khoảng cách xa gần và một cái miệng để quét lệnh trên dãy khối mã đã được các em kết nối vào nhau, gọi là học lệnh.
Trước KIBO, một loạt trò chơi lập trình khác đã xuất hiện, như Vortex, Dash, Hackaball… Nhưng các trò chơi này được lập trình và điều khiển vô tuyến qua máy tính hay điện thoại thông minh, sử dụng các ngôn ngữ lập trình Scratch, Blocky, Hopscotch, WeDo mà phần lớn được giữ bản quyền. Trái lại ngôn ngữ KIBO do chính các em lập trình, cho robot học lệnh bằng chiếc camera đặt trong miệng.
