(SGTT) - Cùng với bước tiến của y học hiện đại, các thiết bị chẩn đoán hình ảnh như X-quang và CT đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ bác sĩ theo dõi tiến triển bệnh lý và đưa ra phác đồ điều trị chính xác. Tuy nhiên, việc “tiếp nhận” bức xạ ion hóa vào cơ thể khiến người bệnh không khỏi băn khoăn về hậu quả sức khỏe lâu dài.
- Sử dụng chỉ nha khoa đúng cách để bảo vệ sức khỏe răng miệng
- Bộ Y tế đã thành lập 15 tổ kiểm tra liên quan đến lĩnh vực sức khoẻ
Bức xạ y khoa khác gì bức xạ trong tự nhiên?
Con người tiếp xúc với bức xạ mỗi ngày, ngay cả khi không tiếp xúc với thiết bị y tế. Ánh sáng mặt trời, đất đá, không khí hay thực phẩm mà chúng ta tiếp xúc mỗi ngày đều phát ra lượng bức xạ (phông bức xạ tự nhiên), với mức trung bình khoảng 3.0 mSv mỗi năm tại Việt Nam. Đây là một phần của môi trường sống và nằm trong giới hạn an toàn, không gây ảnh hưởng đến sức khỏe.
Trong khi đó, các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh như X-quang hay CT sử dụng tia X – một loại bức xạ ion hóa – để tạo ra hình ảnh chi tiết bên trong cơ thể. Dù mức chiếu xạ từ các thiết bị y khoa này cao hơn so với bức xạ tự nhiên nhưng liều lượng thường được kiểm soát chặt chẽ và vẫn nằm trong ngưỡng an toàn đối với phần lớn người bệnh, đặc biệt khi được sử dụng hợp lý dưới chỉ định của bác sĩ.
Tiếp xúc với liều bức xạ: bao nhiêu là quá nhiều?
Theo Tổ chức Y tế Thế giới, liều bức xạ bắt đầu gây rủi ro cho sức khỏe khi vượt ngưỡng 100 mSv, mức tiếp xúc cao mà hầu như không xuất hiện trong các quy trình chẩn đoán thông thường. Ở ngưỡng này, bức xạ ion hóa có thể gây đứt gãy chuỗi DNA, làm tăng nguy cơ đột biến và phát triển các tế bào ung thư theo thời gian.
Trong hầu hết các quy trình chẩn đoán hình ảnh, liều bức xạ mà cơ thể tiếp xúc thường ở mức rất thấp. Một lần chụp X-quang ngực chỉ tạo ra khoảng 0,05 mSv, trong khi chụp CT toàn thân dao động từ 8 đến 15 mSv, tùy thuộc vào bộ phận cơ thể được chụp và công nghệ máy móc.
Để dễ hình dung, mức phơi nhiễm từ một lần chụp X-quang gần tương đương với lượng bức xạ mà cơ thể hấp thụ khi bay chuyến khứ hồi đường dài (~0,03–0,06 mSv), do độ cao khiến cơ thể tiếp xúc nhiều hơn với tia vũ trụ. Điều này cho thấy, bản thân liều bức xạ đơn lẻ không phải là yếu tố nguy hiểm tức thì. Điều quan trọng hơn là tần suất tiếp xúc và tổng liều tích lũy theo thời gian.
Người bệnh có nên lo lắng khi phải chụp nhiều lần?
Với người bình thường, chụp X-quang hoặc CT vài lần mỗi năm, khi có chỉ định lâm sàng từ chuyên gia sẽ không gây ảnh hưởng đến sức khỏe. Các thiết bị chẩn đoán hình ảnh hiện nay đều tuân thủ quy định nghiêm ngặt về giới hạn liều bức xạ, giúp đảm bảo an toàn cho người bệnh trong quá trình thăm khám.
Đối với nhóm người đang điều trị bệnh ung thư, người phải chụp X-quang hoặc CT định kỳ để theo dõi tình trạng sức khỏe, trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai, bác sĩ sẽ luôn cân nhắc kỹ giữa lợi ích lâm sàng và nguy cơ phơi nhiễm, đồng thời áp dụng nguyên tắc ALARA (as low as reasonably achievable), sử dụng liều bức xạ thấp nhất có thể để đạt hiệu quả tối ưu.
Một điểm cần hiểu đúng là tia bức xạ không tích tụ trong cơ thể. Nếu người bệnh tuân thủ đúng chỉ định của bác sĩ và giãn cách hợp lý giữa các lần chụp, cơ thể sẽ có đủ thời gian để phục hồi, hạn chế nguy cơ tổn thương DNA hay biến đổi tế bào.
Theo Barun Medi, Health Chosun
