CAO BAN -
Cùng với sự đa dạng của các đầu sách nước ngoài tại Việt Nam, ngày một nhiều thì nghề dịch sách cũng đang phổ biến trong cộng đồng. Nghề dịch, không còn dành riêng cho các dịch giả chuyên nghiệp, mà đã lan tỏa tới nhiều người trẻ có kỹ năng ngoại ngữ như một nghề tay trái đem lại thu nhập ổn định.
Đường đến với nghề
Ngày càng có nhiều bạn trẻ tìm đến công việc dịch thuật do có điều kiện học ngoại ngữ và được tra cứu nhiều tư liệu hơn. Ảnh: Thành Hoa
Là nhân viên một công ty truyền thông tại TPHCM, chị Nguyễn Nhung (26 tuổi, quận Phú Nhuận), cho biết chị chọn nghề dịch sách như nghề tay trái, thỉnh thoảng dịch một vài cuốn, vừa lấy đó làm niềm vui vừa có thêm thu nhập. “Cuốn đầu tiên tôi dịch là một cuốn tiểu thuyết của Agatha Christie, mỗi ngày dịch một ít, cuối cùng tôi hoàn thành sau hơn một tháng”, chị nói.
Để giành được quyền dịch cuốn sách này, chị Nhung cho biết mình phải cạnh tranh với nhiều cộng tác viên khác, cùng gửi bản thảo về cho nhà xuất bản. Sau đó, nhà xuất bản sẽ chọn người có bản thảo hay nhất để ký hợp đồng dịch thuật.
Điều đáng lưu ý là công việc dịch thuật hiện nay thu hút rất nhiều bạn trẻ tham gia. Các bạn thường có được hợp đồng dịch thuật thông qua các đợt tuyển cộng tác viên. Tuy nhiên, nhiều bạn trẻ có kinh nghiệm dịch thuật từ trước đã được các nhà xuất bản “dòm ngó” và ký hợp đồng không cần qua tuyển chọn.
Với Nguyễn Huy Hoàng ở Hà Nội thì dịch sách là một công việc hoàn toàn bắt nguồn từ sở thích. Ở độ tuổi còn rất trẻ nhưng Huy Hoàng đã có một “gia tài” khá đồ sộ nhiều tác phẩm dịch như Qatar: Đất nước nhỏ, nền chính trị lớn, Asia’s Cauldron: the South China Sea and the End of a Stable Asia-Pacific (Chảo dầu châu Á: Biển Đông và sự kết thúc một khu vực châu Á-Thái Bình Dương ổn định), cùng nhiều truyện ngắn khác. “Ban đầu, tôi thường dịch các bài thơ ngắn, sau này tôi nhận ra có thể dịch một cách nghiêm túc những tác phẩm dài hơn, như truyện ngắn”, Huy Hoàng chia sẻ.
Hoàng cũng cho biết, hợp đồng dịch chính thức đầu tiên mà anh có là với nhà xuất bản Trẻ. Theo đó, biên tập viên của nhà xuất bản này đọc được nhiều bài dịch trên blog của anh nên đã liên hệ và đề nghị cùng hợp tác để dịch sách.
Còn với chị Lê Hoa (24 tuổi, quận 7, TPHCM) thì hợp đồng dịch thuật đến với chị qua đợt thi tuyển cộng tác viên của một nhà xuất bản. Chị cho biết, thời gian đầu, nhà xuất bản thường chỉ giao các sách dạy kỹ năng, hoặc sách giáo trình như marketing, đàm phán…, sau đó chị mới được dịch những cuốn khó hơn, nhuận dịch từ đó cũng cao hơn. Theo chị Hoa, khi có kinh nghiệm rồi thì người dịch còn có thể tìm sách mình thích, mang bản thảo đến trao đổi với nhà xuất bản để mua bản quyền xuất bản cuốn sách đó. Tuy nhiên, cũng cần lưu ý rằng sách mình dịch có thể trùng với người khác, mặc dù trường hợp này là ngẫu nhiên và không nhiều.
Không phải thích là làm được
Theo Huy Hoàng, hiện nay nhuận dịch thường được tính theo trang, hoặc theo chữ tùy theo độ khó của sách và thỏa thuận giữa người dịch và nhà xuất bản. Ví dụ, nhuận dịch có thể được tính theo mức 50.000 đồng/trang, hoặc 150.000 đồng/1.000 chữ tiếng Anh. Các nhà xuất bản cũng có thể tính theo phần trăm giá bìa nhân với số lượng sách được in. “Thù lao mà chúng tôi nhận được cho một tác phẩm dịch thường rơi vào khoảng 10-30 triệu đồng, tùy độ khó và độ dày của sách”, Huy Hoàng cho biết.
Để có thù lao cao như vậy, việc dịch không chỉ đòi hỏi kỹ năng ngoại ngữ vững mà còn đòi hỏi nền kiến thức rộng và sự am hiểu tiếng Việt sâu sắc. Thời gian vừa qua, dư luận đã khá quan tâm với nhiều cuốn sách được xuất bản nhưng lại mắc nhiều lỗi như dịch sai nghĩa, chệch nghĩa, dịch sót, khiến người đọc hiểu sai hoặc khó hiểu. Thậm chí, cũng có cả sách bị thu hồi. Nói về chuyện này, Hoàng cho rằng trong quá trình dịch gặp rất nhiều khó khăn, đặc biệt là những chỗ khó dịch, khó diễn đạt, hoặc nhất là khi mình chưa nắm rõ ý nghĩa của văn bản. “Khi đó, nếu dịch ẩu thì sẽ mắc nhiều lỗi ngay, nên tôi phải tìm hiểu kỹ càng qua nhiều nguồn khác nhau, hoặc hỏi ý kiến những người có kiến thức cao hơn”, anh cho biết một phần phương pháp của mình.
Còn với chị Lê Hoa, các tác phẩm dịch của chị được nhà xuất bản “soi” rất kỹ, nếu bản thảo có vấn đề gì là các nhà xuất bản sẽ rút về ngay, yêu cầu sửa lại theo ý của họ. “Để có được tiền thù lao không phải dễ, nếu họ không vừa ý thì có thể bị trừ tới 50% hợp đồng”, chị Hoa nói thêm.
Theo chị Hoa, với một tác phẩm hay thì người đọc thường chỉ nhớ tới tác giả, ít để ý tới công lao người dịch. Thế nhưng, khi có sai sót thì dịch giả lại là người bị bắt lỗi đầu tiên. Công việc dịch thuật có thể theo mình cả đời, vì đa số dịch giả đều đến với nghề dịch bằng đam mê. Dịch giả có thể tự do lựa chọn sách mình thích để dịch, nhưng để kiếm tiền chỉ bằng nghề này thì không hề dễ dàng.
Đánh giá về lớp dịch giả trẻ hiện nay, ông Nguyễn Quang Khải, biên tập viên Ban Kinh tế-Chính trị của Nhà xuất bản Trẻ cho rằng, các bạn trẻ rất năng động, hiểu biết, và nhiệt huyết với công việc. Không nên vì một vài cuốn sách mắc lỗi dịch thuật mà bi quan về lớp dịch giả hiện nay và thực ế là trên thị trường sách dịch, có rất nhiều tác phẩm tốt của các dịch giả không chuyên.
